Bitwa pod Tannenbergiem i zaginiony skarb

Bitwa pod Tannenbergiem w okolicach obecnego Olsztynka była bitwą, która mimo wygranej, nie dała zwycięstwa Niemcom w I wojnie światowej. Bohaterami tej bitwy byli Paul von Hindenburg oraz Erich Ludendorf. Ten pierwszy miał w tym czasie 67 lat, został odwołany z emerytury i postawiony na czele 8 Armii niemieckiej. Ludendorf miał 49 lat i zasłużył się w walkach w Belgii

O nominacji na szefa sztabu Hindenburga dowiedział się 22 sierpnia 1914 roku i natychmiast opuścił front zachodni. W kwaterze głównej odbył krótkie spotkanie z cesarzem Wilhelmem II i wyruszył pociągiem na wschód. W Hanowerze dosiadł się Hindenburg. Było to pierwsze spotkanie obu generałów.

28 sierpnia 1914 roku Niemcy byli gotowi do zamknięcia w pułapce rosyjskiej 2 Armii. Generał Samsonow, jej dowódca, nie wytrzymał psychicznie klęski. Zostało zabitych 50 tys. jego żołnierzy, a 92 tys. dostało się do niewoli. 30 sierpnia pod Wielbarkiem popełnił samobójstwo. Taka jest przynajmniej wersja oficjalno-wojenna. Po ekshumacji zwłok nie stwierdzono śladów kuli i uznano, że generał Samsonow zmarł na zawał serca.

Gdzie zniknął skarb?

Tu warto na chwilę zatrzymać się nad tematem-legendą – kasą armii generała Samsonowa. Podobno liczyła ona 5 milionów rubli w złocie, zamkniętych w stalowych skrzyniach. Skrzynie miały zostać zakopane właśnie w lasach pod Wielbarkiem.

Zapewne ukryty skarb spoczywa do dziś tam, gdzie został zakopany. A jest to najlepiej udokumentowany skarb na tym terenie: wiadomo kto, kiedy, gdzie i ile. Wprawdzie to „gdzie” jest dosyć rozległe (ok. 300 km kwadratowych), ale jego odnalezienie to tylko kwestia czasu. W miejscu domniemanej śmierci generała ustawiono obelisk, który niedawno został odrestaurowany przez Rosjan.

Hindenburg zwycięzca

Warto na chwilę zatrzymać się przy historii rodu Hindenburgów, gdyż wywodzą się oni z Prus Wschodnich. Neudeck (obecnie Ogrodzieniec koło Kisielic) przeszedł w ręce Hindenburgów w roku 1755. W roku 1789 roku nastąpiło połączenie nazwisk i pradziadek prezydenta Rzeszy, Johan Otto Gottfred, nazywał się Beneckendorf von Hindenburg. Paul Ludwig Hans Beneckendorf von Hindenburg urodził się w Poznaniu 2 października 1847 roku. Rodzinny Neudeck poznał już w roku 1849 dokąd pojechał wraz z matką.

Hindenburg w roku 1911, w wieku 64 lat odszedł na emeryturę i zamieszkał w Hanowerze. 22 sierpnia 1914 roku cesarz powołał go obrony Prus Wschodnich. Zwycięska bitwa pod Tannenbergiem potwierdziła jego umiejętności wojskowe. W dniu 80-tych urodzin Hindenburga – 2 października 1927 roku przekazano mu uroczyście akt nadania dóbr Neudeck. W roku 1933 również Langenau (obecnie Łęgowo) stały się jego własnością.

Ani w Łęgowie ani w Ogrodzieńcu nie zachowały się dwory. Kościół w Łęgowie, odrestaurowany z funduszy marszałka (co upamiętnia tablica z historią kościoła) do dzisiaj ma się dobrze. Tak naprawdę bitwa pod Tannenbergiem była bitwą o dom rodzinny marszałka. Bitwa wygrana, nie przyniosła zwycięstwa w wojnie, a nawet można powiedzieć była powodem jej przegrania. Gdyby dywizje związane na wschodzie użyto w bitwie nad Marną (5-11 wrzesień 1914) to, być może koniec I wojny światowej nastąpiłby jeszcze we wrześniu 1914 roku, wraz ze zdobyciem stolicy Francji. Ale Hindenburg cieszył się sławą marszałka, który powstrzymał nawałę rosyjską zalewającą Europę.

Marszałkowi Hindenburgowi nadano wiele tytułów. Został m.in. honorowym obywatelem Elbląga, gdzie wydano okolicznościową pocztówkę z obrońcą Prus Wschodnich.

Poprzednik Hitlera

W 26 kwietnia 1925 Paul von Hindendrug został prezydentem Niemiec, a 30 stycznia 1933 roku przekazał urząd kanclerza w ręce Adolfa Hitlera. 2 sierpnia 1934 roku Paul von Hindenburg umiera w Neudeck. Nocą z 7 na 8 sierpnia 1934 roku przewieziono trumnę marszałka i jego żony przez 70 kilometrowy szpaler ludzi z pochodniami do mauzoleum w Tannenbergu. Ludendorf zmarł w roku 1938. Jego imieniem nazwano mauzoleum na Gęsiej Górze w Elblągu.

Pomnik ku czci zwycięstwa

Pomysł uczczenia niemieckiego zwycięstwa pod Tannenbergiem powstał w 1919 roku, w piątą rocznicę bitwy. Na ogłoszony konkurs na projekt pomnika wpłynęło blisko 400 prac. W 1925 roku sąd konkursowy wybrał najlepsze. Pierwsze miejsce zajął projekt braci Waltera i Johannesa Krugerów, architektów z Berlina.

Prace budowlane prowadzono w latach 1925-1927. Koszty budowy wyniosły ponad 250 tys. ówczesnych marek. Pusty dotychczas teren pól uprawnych odpowiednio zadrzewiono, sadząc m.in. ok. 1500 dużych dębów. Obecnie te drzewa rozrosły się w wielki park. Są jedyną pozostałością po pomniku i całej otaczającej go infrastrukturze.

18 września 1927 roku, w 80. rocznicę urodzin Hindenburga nastąpiła uroczystość otwarcia pomnika Tannenberg-Denkmal. Stanął na planie równobocznego ośmiokąta, w połowie długości każdej ze ścian wznosiła się wieża wysokości 23 metrów, o podstawie 9 x 9 metrów. Przekątna dziedzińca liczyła 100 metrów, a pole powierzchni wnętrza – ok. 7800 metrów kwadratowych.

Największą uroczystością w dziejach pomnika był pogrzeb prezydenta Rzeszy, feldmarszałka Paula Hindenburga, 7 sierpnia 1934 r. Ciało Hindenburga wbrew jego wcześniejszej woli, zostało przewiezione z Neudeck do Olsztynka i tutaj z udziałem najwyższych władz niemieckich i przedstawicielstw zagranicznych odbyły się uroczystości pogrzebowe. W roku 1935 pomnik przebudowano, tworząc odpowiednią kryptę grobową dla marszałka Hindenburga i jego żony.

Samo miasto Olsztynek również zyskało bardzo dużo na budowie pomnika. Infrastruktura turystyczna – zajazdy, schroniska młodzieżowe, hotele, stadion i amfiteatr. Oprócz tego wodociągi z wieżą wodną stojącą do dziś oraz nowy dworzec kolejowy. W latach 1938-1943 przeniesiono z Królewca do Olsztynka trzynaście kopii zabytków budownictwa ludowego. Dały one początek dzisiejszemu skansenowi.

Obecnie z pomnika tannenberskiego pozostało jedynie wgłębienie terenowe, doskonale widoczne na zdjęciach satelitarnych. Cegły zostały zużyte przez okolicznych mieszkańców do budowy komórek i garaży, a kamienne płyty wykorzystano przy budowie pałacu Kultury w Warszawie oraz pomnika wdzięczności w Olsztynie.

Bitwa pod Tannenbergiem: Jerzy Zaskiewicz