Chełm i okolice. Co warto zobaczyć? 10 propozycji
Czas czytania:8 minut/y, 7 sekund/y
Chełm i okolice atrakcje
Leżący na wschodzie Polski Chełm (woj. lubelskie) nie może pochwalić się wieloma dawnymi zabytkami, tak jak szereg innych miast. Okolice Chełma też nie są naszpikowane miejscami, które można szczerze polecić osobom, które odwiedzają te okolice. Wyszperaliśmy 10 atrakcji i zabytków, które warto zobaczyć, będąc w tej części Polski
1. Ruiny zamku w Krupem
23 kilometrów od Chełma, na drodze do Krasnegostawu, znajduje się wieś Krupe. Są tu ruiny renesansowego zamku, a w sąsiednim parku także XVIII-wieczny dwór.
Zamek wzniósł w 1492 r. Jerzy Krupski (to od jego nazwiska nosi nazwę wieś), po 1577 r. zamek został rozbudowany i otrzymał wygląd renesansowy. Zrobił to Paweł Orzechowski, kasztelanic chełmski. Podczas potopu szwedzkiego ok. 1656 r. zamek został zdobyty, w 1670 r. zabudowania zamkowe strawił pożar. Po 1670 r. zamek odbudowała rodzina Reyów, a po pożarze w 1794 r. nie został już odbudowany.
Wizyta w tym miejscu z pewnością sprawi radość każdemu, kto lubi wizyty w historycznych miejscach. Tym bardziej, że w tej części Polski, podobnych zamków średniowiecznych raczej nie ma.
> Ciekawostki o zamku w Krupem
2. Wieża w Stołpiu
Jadąc samochodem z Lublina do Chełma (droga krajowa numer 12, 8 kilometrów od Chełma), tego obiektu nie sposób nie zauważyć. Dlatego, że “od zawsze” w miejscowości Stołpie obok wieży jest fotoradar robiący zdjęcia kierowcom przekraczającym prędkość, więc każdy tu zwalnia.
Ta romańska wieża, to najstarszy zabytek romański na wschód od Wisły. Zbudowano ją pod koniec XII wieku. Nie wiadomo czy miała charakter obronny czy religijny. A może jedno i drugie? W każdym razie, na najwyższej kondygnacji była kaplica, co było ewenementem. Po pożarze w XIV wieku wieża zaczęła popadać w ruinę. Niedawno zadaszono ją drewnianym dachem (poniższe zdjęcie jest wcześniejsze i jeszcze go nie ma).
Jako ciekawostkę podamy, że w 1925 r. wieżę odwiedził marszałek Józef Piłsudski.
> Ciekawostki o wieży w Stołpiu
3. Rejowiec – miasto Mikołaja Reja
Wielu mieszkańców pobliskiego (16 km) Chełma nawet nie wie, skąd wzięła się nazwa miasta Rejowiec. Otóż pierwszym właścicielem miasta był Mikołaj Rej – ten sam, o którym uczymy się na lekcjach języka polskiego, poeta i prozaik epoki renesansu. Rej założył osadę Sawczyn, a w 1954 r. na Wawelu od króla Zygmunta I Starego otrzymał przywilej lokacyjny miasta. Dla upamiętnienia pierwszego właściciela, wkrótce nazwę Sawczyn zmieniono na Rejowiec.
W 2-tysięcznym Rejowcu przy drodze stoi pomnik Mikołaja Reja, z dedykacją: “Założycielowi Rejowca Społeczeństwo”. W mieście jest dawny ratusz zwany domem Mikołaja Reja, choć nie ma z nim akurat nic wspólnego.
W Rejowcu jest także kościół Michała Archanioła (obecnie kaplica cmentarna) z przełomu XVIII/XIX wieku, który początkowo był świątynią unicką. Jest też klasycystyczny Pałac Zaleskich (Pałac Ossolińskich) z I połowy XIX wieku.
Będąc w Chełmie turystycznie, warto choć na krótko odwiedzić miasto założone przez Reja.
4. Piramida – grobisko ariańskie w Krynicy
Trochę dalej, bo 21 km od Chełma, znajduje się oryginalne miejsce. Można tu zobaczyć na własne oczy, że piramidy budowano nie tylko w Egipcie. We wsi Krynica, na wapiennej Górze Ariańskiej, znajduje się 20-metrowej wysokości piramida zbudowana 4 wieki temu z kamieni i cegieł. To najprawdopodobniej grób Pawła Orzechowskiego, podkomorzego chełmskiego. Zbudował go dla siebie i chciał zostać tu pochowany. Z wyznania był arianinem, więc nie mógł liczyć na pogrzeb katolicki. Zmarł 21 marca 1612 roku.
> Ciekawostki o grobisku ariańskim
5. Wizyta w Krasnymstawie
20-tysieczne miasto Krasnystaw znajduje się 21 km od Chełma. Prawa miejskie uzyskało w 1394 roku. W XIV wieku, za panowania króla Kazimierza Wielkiego, zbudowano tu zamek. Bywali tu m.in. królowie Władysław Jagiełło i Stanisław August Poniatowski. Zamek był kilkukrotnie zdobywany, a potem odbudowywany. Stał jeszcze pod koniec XVIII wieku. Niestety do chwili obecnej zachowały się jedynie drobne fragmenty jego murów. Jeden z nich można zobaczyć w Muzeum Regionalnym w Krasnymstawie.
Warto jednak odwiedzić Krasnystaw, aby poznać to miasto. Jest tu zespół klasztoru jezuitów, którego częścią jest barokowy kościół św. Franciszka Ksawerego, a obok także pałac biskupów chełmskich z I połowy XVII wieku.
Przy rynku stoi ratusz zbudowany w okresie międzywojennym, a na środku rynku są m.in. fragmenty murów wcześniejszego, średniowiecznego ratusza, który spłonął w 1811 roku.
Piwoszy namawiamy, aby odwiedzili Krasnystaw akurat wtedy, gdy odbywają się Chmielaki Krasnostawskie, coroczna piwna impreza organizowana od 1971 roku.
6. Jezioro Białe i Włodawa
Jeśli są akurat wakacje, odwiedziłeś Chełm i planujesz całodzienny lub choćby kilkugodzinny, niedaleki wyjazd na plażowanie i nad wodę – warto rozważyć wizytę w Okunince. To popularne miejsce turystyczne nad jeziorem Białym, oferujący wiele wakacyjnych atrakcji. Z Chełma do Okuninki jest 43 kilometry czyli ponad pół godziny jazdy samochodem; kursują też autobusy.
Warto wiedzieć, że w wakacyjny, słoneczny weekend, wielu mieszkańców Chełma i okolic wybiera się wtedy nad Jezioro Białe (niezależnie od tych, którzy spędzają tu urlop i mają noclegi). W Okunince i na plażach jest wtedy tłok, do tego jest poważny problem z zaparkowaniem samochodu w miarę blisko większości atrakcji. Ale można zaparkować gdzieś dalej i zrobić sobie spacer.
Włodawa
Jak już odwiedzisz Jezioro Białe, może przy okazji wizyta w 13-tysięcznej Włodawie? To tylko 8 kilometrów odległości i możliwość poznania niedużego, przygranicznego miasta, w którym od dawna krzyżują się wpływy różnych kultur. Wystarczy jeśli napiszemy, że są tu kościoły katolickie, synagogi i cerkiew prawosławna. Dodamy też, że przez Włodawę przebiega Nadbużański szlak rowerowy.
7. Chełmskie podziemia kredowe
Na deser zostawiliśmy wybrane atrakcje dostępne w Chełmie. Odwiedzając miasto, szczególnie w gronie rodzinnym, warto udać się na ul. Lubelską 55A, gdzie jest wejście do Podziemia Kredowego, w którym “rządzi” duch Bieluch. To okazja poznania Chełma z innej perspektywy czyli 2-kilometrowy spacer pod ulicami i budynkami miasta. I w przeciwieństwie do wizyty w kopalni węgla, ściany w tym podziemiu nie są czarne. Bo Chełm stoi na kredzie.
Historia chełmskiej kredy
Już w średniowieczu w Chełmie drążono pod ziemią tunele, wydobywając kredę, którą potem sprzedawano. Najbardziej intensywne wydobycie miało miejsce w XVI i XVII wieku. W XVIII wieku działało co najmniej kilkadziesiąt kopalń, a niektóre wyrobiska już się ze sobą łączyły. Dochodziło czasem do katastrof i obsunięć ziemi. Budowano coraz cięższe i większe kamienice, które pękały i częściowo obsuwały się w dół. W XIX wieku zaczęto więc zasypywać część podziemnych korytarzy.
W latach 1937-1939 powstała 300-metrowej długości turystyczna trasa podziemna. Potem zapomniano o korytarzach, a gdy w latach 60. kłopoty z budynkami i zapadaniem fragmentów ulic zaczęły być coraz częstsze, zaczęto prowadzić badania jak temu zaradzić. Okazało się, że pod ziemią jest aż 40 kilometrów korytarzy. Cześć nawet w kilku poziomach, na różnej głębokości.
Obecna 2-kilometrowej długości trasa została udostępniona dla turystów w 1972 roku. Jest bezpieczna, oświetlona, ma stałą wilgotność i temperaturę (9 stopni Celsjusza). Dlatego decydując się na wizytę, szczególnie w okresie wakacyjnym, trzeba pamiętać o zabraniu cieplejszego ubrania.
8. Chełm – Katedra na górce
Chełmskiej katedry, obecnie Bazyliki kolegiackiej Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, nie sposób nie zauważyć. Stoi na szczycie Góry Chełmskiej (Góry Zamkowej), znajdującej się w centrum miasta. Widać ją z wielu miejsc Chełma.
Została zbudowana w połowie XVIII wieku, początkowo jako świątynia unicka. Wcześniej, już w XIII wieku stała na górze prawosławna cerkiew.
Katedra architektonicznie ma wygląd późnobarokowy. Jest otoczona budynkami kościelnymi (m.in. klasztor bazylianów, 1640-1649 i pałac biskupów unickich (1711-1730). Obok stoi 40-metrowej wysokości, XIX-wieczna dzwonnica. Wiszą w niej 3 dzwony: Maria, Stanisław i Julian.
Kopiec i średniowieczny zamek
Warto zwrócić uwagę na usypany z ziemi kopiec z krzyżem na szczycie, znajdujący się obok dzwonnicy. Archeolodzy prowadzący tu wykopaliska doszli do wniosku, że stał tu kiedyś XIII-wieczny zamek księcia halicko-włodzimierskiego, Daniela Romanowicza. Była tu wówczas stolica jego państwa.
W pobliżu znaleziono też fundamenty prawdopodobnie cerkwi św. Jana Złotoustego. Została zbudowana w roku 1240 i spalona około 1255 roku. Odkryto też resztki kamiennej wieży wzniesionej prawdopodobnie za czasów króla Kazimierza Wielkiego po tym, jak w 1366 roku Chełm przyłączono do Polski.
Zamek starościński
Na górce (tak mieszkańcy Chełma nazywają górę, na której stoi katedra) na przełomie XVI i XVII wieku zbudowano także kamienno-drewniany zamek starościński. Pozostałością po nim jest Brama Uściłuska wzniesiona w 1616 roku. Znajduje się z tyłu katedry, jest też zwana bramą Klasztorną, Bazyliańską, lub Zamkową. Można przez nią przejść na teren parku i pospacerować jego alejkami. Park powstał w latach 70-ych, gdy do Chełma miał przyjechać Edward Gierek, I sekretarz PZPR.
9. Chełm – park wodny
Chełmski Park Wodny (ul. Lubelska 133A) otwarto pod koniec 2016 roku. To miejsce dla osób lubiących aktywny wypoczynek. Obiekt wzniesiono w miejscu stadionu Wojskowego Klubu Sportowego i mieszkańcy Chełma od dawna czekali na taką atrakcję. Są tu baseny, a obok brodziki dla dzieci. Można skorzystać z sauny, groty lodowej, także z kręgielni i zagrać w squasha. Jest nawet tężnia solankowa. Park Wodny jest czynny od godz. 9 do 22.
10. A może na mecz Chełmianki?
Jeśli jesteś kibicem piłkarskim, może będziesz zainteresowany zobaczeniem meczu piłkarskiego Chełmianki? Nie jest to może poziom Ligi Mistrzów czy polskiej ekstraklasy, ale dla kibiców ważne są emocje, śledzenie sportowych zmagań na żywo oraz strzelane bramki.
Jeśli spodobał ci się ten pomysł, zaplanuj wizytę w Chełmie w dniu, gdy ma się odbyć mecz na Stadionie Miejskim (ul. 1 Pułku Szwoleżerów 15A). Jeśli przyjedziesz do Chełma z żoną (albo z żoną i dzieckiem) – oni mogą popluskać się w tym czasie w parku wodnym, o którym napisaliśmy wyżej. Oba miejsca oddalone są od siebie, ale jeśli masz samochód, nie będzie to problemem.
Chełm i okolice atrakcje – tekst + zdjęcia: (c) Sadurski.com
Zobacz też:
> Świdnik
> Rejowiec Fabryczny
> Zamość
