Elbing w Kansas czyli drugi Elbląg

Kiedy mennonici z Elbląga znaleźli się w amerykańskim stanie Kansas i dlaczego swe miasto nazwali Elbing?

Po roku 1772 ziemie polskie zajęte przez państwo pruskie zostały objęte nowym prawodawstwem. Wiele nakazów, zrównanie wszystkich obywateli i wyznań zaczęło godzić w zasady religijne mennonitów. Wykorzystała tę sytuację caryca Katarzyna II, zapraszając ich do osiedlania się na nowo zdobytych ziemiach nad Morzem Czarnym. W latach 1787-1809 wyemigrowało do Rosji ok. 5000 osób wyznających tę religię.

W roku 1817 wprowadzono w Prusach obowiązkową służbę wojskową, co stanowiło już poważne naruszenie doktryny religijnej mennonitów. Wprawdzie możliwe było wykupienie się od służby wojskowej, ale koszty z tym związane były bardzo wysokie.

W roku 1873 obowiązkową służbę wojskową wprowadziła także Rosja. Rozpoczęła się wielka emigracja mennonitów. Wyruszali do Australii, Ameryki Południowej i Północnej. Zakładali wsie i osady w Kanadzie, USA, Boliwii i Argentynie. Do dnia dzisiejszego można spotkać w Manitobie (Kanada) opuszczone wsie o charakterystycznej nazwie – Rosengarten.

Osada w amerykańskim Kansas

Pewna grupa osadników dotarła do stanu Kansas w USA i tu założyła osadę. Życiem powstającego miasta początkowo kierowała założona 18 maja 1887 r. firma Elbing Town Company, której prezesem został Jacob W. Regier. W 1895 r. miasto liczyło 50 mieszkańców, a w 1910 r. – 100.

Jacob W. Regier zaproponował za to, żeby wybrać dla miasta jedną z trzech nazw, przypominających o stronach, z których on sam i pozostali imigranci tu przybyli: Elbing, Danzig lub Marienburg. W powszechnym głosowaniu osadnicy i budowniczowie kolei zdecydowaną większością głosów wybrali nazwę Elbing. W dokumentach i wspomnieniach wymieniane są dwie, główne przyczyny głosowania na nazwę Elbing. Pierwsza miała charakter historyczny: mennonici pamiętali o tym, że w Elblągu już w 1590 r. wolno im było zbudować kościół i prowadzić legalną działalność, podczas gdy w pozostałych miastach Prus Wschodnich spotykali się z szykanami i represjami. Druga przyczyna była bardziej prozaiczna: kolejarze i osadnicy z Kansas uznali nazwę Elbing za łatwiejszą do wymówienia i zapamiętania.

Takie były początki drugiego Elbląga – miasteczka Elbing w USA, w stanie Kansas, w hrabstwie Butler, liczącego obecnie niespełna czterystu mieszkańców.

Informacje na temat Elbinga w Kansas otrzymałem od Joe Friesena, wraz z książką „Następny przystanek Elbing” – wydanej w Elingu, w Kansas.

Autor: Jerzy Zaskiewicz