Największe epidemie i pandemie świata – ciekawostki

W ostatnich tygodniach i miesiącach słowo “epidemia” odmieniane na różne przypadki, jest jednym z najpopularniejszych określeń pojawiających się w polskich i światowych mediach. Za sprawą koronawirusa SARS-coV-2, wywołującego chorobę Covid-19

Koronawirus

Ten wirus pojawił się w chińskim mieście Wuhan pod koniec 2019 roku. Wkrótce zaczął docierać do innych krajów, wreszcie dotarł do Europy (gdzie m.in. sparaliżował Włochy) i do USA. W kilku krajach wprowadzono stan wyjątkowy, niemal zanikła turystyka międzynarodowa, odwoływane są małe i wielkie imprezy (w tym mecze piłkarskie), zamykane granice państw. Obecnie (połowa marca 2020 r.) jest ponad 5 tys. zmarłych, niemal 140 tys. zakażonych, w blisko stu krajach świata. W kilku krajach świata, w tym w USA ogłoszono stan wyjątkowy, a Polsce – stan zagrożenia epidemicznego (13 marca).

11 marca 2020 r. WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) uznała koronawirusa za pandemię. Czym różni się epidemia od pandemii?

Co to jest epidemia?

To słowo z języka greckiego (epi = na, demos = ludzie). Chodzi o występowanie choroby na określonym terenie, w częstotliwości większej niż zazwyczaj. W języku potocznym tego terminu używany określając masowe zachorowania wywołane chorobami zakaźnymi.

Epidemie występowały na świecie od tysięcy lat, jednak tylko część z nich została opisana dla potomnych. W latach 165-180 imperium rzymskie nawiedziła epidemia ospy prawdziwej. W latach 541–542 Cesarstwo Bizantyńskie zmagało się z epidemia dżumy, którą nazwano dżumą Justyniana.

Krwawe żniwo przyniosła epidemia dżumy z lat 1346-1352. Ocenia się, że dżuma, zwana “czarną śmiercią” pochłonęła aż 1/3 ludności ówczesnej Europy.

W 1665 r. w Londynie wybuchła epidemia dżumy. W 1707 r. dżuma opanowała państwa walczące podczas III wojny północnej (Danię, Norwegię, Szwecję, Rosję, Prusy, Saksonię i Rzeczpospolitą). W 1800 r. wielka epidemia żółtej gorączki zabijała w Hiszpanii i Afryce Północnej.

Epidemie w Polsce

I jeszcze coś bliższego, bo dotyczącego obszaru naszego kraju. W 1831 r. na Śląsku wybuchła epidemia cholery, a w 1963 r. we Wrocławiu wystąpiła epidemia ospy prawdziwej – jednej z najgroźniejszych chorób, jakie dotychczas wystąpiły na świecie.

Choroba dotarła z Indii i przywiózł ją stamtąd oficer Służby Bezpieczeństwa. Zachorowało 99 osób, z czego 7 zmarło. W związku z epidemią Wrocław został odcięty od reszty kraju kordonem sanitarnym, jednak pojedyncze osoby przeniosły ospę do pięciu województw. Osoby, które miały kontakt z zarażonymi, izolowano. Dzięki szczepieniom (zaszczepiono 98% mieszkańców Wrocławia) epidemia wygasła po 25. dniach.

Epidemie w Europie

Ta sama choroba, z którą walczył Wrocław w 1963 roku, pojawiła się też w innych krajach Europy, między 1950 a 1971 rokiem. Była w Czechosłowacji, Belgii, Francji, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Włoszech, ZSRR, Holandii, Szwajcarii i Szwecji. Także w Niemczech (NRD i RFN). Dodajmy, że w Niemczech od zakończenia II wojny światowej było aż 12 epidemii.

Za ostatnią epidemię w Europie uznano tę, która nawiedziła Jugosławię. Na ospę prawdziwą w 1972 roku zachorowało tu 175 ludzi, z czego 35 (czyli 20%) zmarło.

Kim był burmistrz powietrzny?

Kilkaset lat temu na ziemiach polskich istniał termin “burmistrz powietrzny“. Był to najwyższy urzędnik miejski, którego powoływano gdy wystąpiła zaraza (czyli “powietrze”). Miał on ogromne kompetencje, a powołane przez niego służby najczęściej nosiły specjalne stroje.

Burmistrz powietrzny zajmował się organizacją takich rzeczy, jak usuwanie zwłok i grzebanie zmarłych, organizowanie opieki nad chorymi, izolowanie zarażonych, oraz egzekwowanie zakazów, które miały ograniczyć szerzenie się zarazy.

W czasie zarazy nie można było przyjmować do domów osób przybyłych z miejsc zarażonych, nie można było handlować używaną odzieżą (mogła być zdjęta z zakażonego lub zmarłego). Wypędzano też z miasta żebraków i nierządnice.

W Warszawie, gdzie od połowy XVI do połowy XVII wieku zaraza miała miejsce co kilka lat, na stanowisko burmistrza powietrznego powoływano osoby mające wiedzę medyczną, np. aptekarzy.

Co to jest pandemia?

Słowo pandemia również wywodzi się z języka greckiego (pan = wszyscy, demos – ludzie). Chodzi więc o epidemię choroby zakaźnej, która w tym samym czasie występuje na różnych obszarach i kontynentach. Rozwojowi pandemii sprzyjają m.in.: wysoka zaraźliwość (zdolność przenoszenia się na kolejne osoby) oraz długi okres zaraźliwości (długi czas od chwili zarażenia, po którym występują objawy choroby).

Rozwój pandemii sprzyja globalizacja. We współczesnym świecie coraz więcej osób podróżuje, więc w przypadku zarażenia i roznosi choroby na kolejne obszary i kraje. Stąd decyzja o zamknięciu granic różnych państw w związku z obecnym koronawirusem, zamknięcie poszczególnych miast lub całych prowincji oraz ograniczenia w przemieszczaniu się ludności.

Inne pandemie w historii świata

Wcześniej medycyna była na niskim poziomie, więc wszelkie zarazy (np. dżuma, cholera) zabijające nawet miliony ludzi – po prostu były wielką tragedią o której w średniowieczu pisali kronikarze. Nikt tego nie nazywał epidemią czy pandemią, nikt nie wiedział co powoduje zgony i co robić, aby przeżyć.

Od XX wieku kolejne pandemie nawiedzające świat, były już dobrze dokumentowane. W XX wieku w latach 1918-1919 grypa hiszpanka zabiła na świecie ponad 50 milionów ludzi. W 1957 r. grypa azjatycka pochłonęła blisko milion ofiar. Podobną liczbę ofiar pochłonęła w 1968 r. grypa Hong-Kong. Pandemią był też AIDS, który pojawił się w 1981 roku. Dotychczas zmarło 35 milionów ludzi. I choć do dziś całkiem nie zniknął, medycyna wie o nim chyba wszystko i wiadomo co robić, aby nie zachorować.

Co to jest endemia?

Obok epidemii i pandemii funkcjonuje także określenie endemia. Jest używane wtedy, gdy choroba zakaźna występuje na określonym obszarze przez wiele lat.

Ciekawostki o epidemiach i pandemiach: (c) Sadurski.com

Zobacz też:
> Koronawirus ciekawostki
> 10 najgroźniejszych chorób w historii świata
> Memy o koronawirusie