Najsłynniejsze zabawki świata

Ciekawostki o zabawkach: lalki, klocki, matrioszki, resoraki, puzzle, kostka Rubika…

Figurki do ciągnięcia za sobą

Zabawki dla dzieci wyrabiano chyba od zawsze. Znaleziono je np. w egipskich grobowcach. Jedną z takich zabawek był drewniany krokodylek, którego można było ciągnąć za sobą na sznurku. W 1887 r. odkryto w Egipcie pozostałości fabryki zabawek, która działała ok. 1800 r. p.n.e.

Grzechotka

Pierwszą zabawką każdego dziecka jest grzechotka. Za jej pierwszego wynalazcę uważa się greckiego filozofa i matematyka Archytasa z Tarentu (przełom V i IV wieku p.n.e.), który skonstruował grzechotkę z drewna. Potem grzechotki wyrabiano z gliny, miały kształt np. zwierzaków. W średniowieczu grzechotki zawieszano dzieciom na szyi i były czymś w rodzaju amuletu.

W Muzeum Archeologicznym w Krakowie znajduje się grzechotka w kształcie pisanki. Jest z gliny pokrytej szkliwem, ma ok. 5 cm wysokości i powstała ok. 900 lat temu. Znaleziono ją podczas wykopalisk archeologicznych.

Pluszowy miś

Historia pierwszego pluszowego misia sięga roku 1902 i wiąże się z tym anegdota. Theodore Roosvelt, prezydent USA, będąc na polowaniu sprzeciwił się, aby zastrzelić małego niedźwiadka. Wkrótce Morris Michton, właściciel sklepu z zabawkami, stworzył pluszowego misia. Spytał prezydenta Roosvelta czy mógłby go nazwać Teddy (to zdrobnienie od Theodore). Prezydent wyraził zgodę, wynalazca zyskał reklamę i do dziś w krajach angielskojęzycznych na pluszowego misia mówią: Teddy.

Lalki

Lalka, zabawka małych dziewczynek, czyli miniatura kobiety, znana była już w starożytności. Wyrabiano też dla niej akcesoria, np. kubki. Lalki wyrabiano z różnych materiałów (glina, trzcina, gips, drewno, itp), lecz z oczywistych powodów zachowały się lalki z materiałów najtrwalszych, np. z kamienia. Ciekawostka: niedaleko Sandomierza odkryto kolekcję kilkudziesięciu figurek, mających 15 tysięcy lat.

Historia współczesnych lalek zaczęła się w XVIII wieku. Powstawały wówczas lalki z drewna, mające oczy ze szkła, kończyny np. z kości słoniowej. Korpusy (np. z koziej skóry) wypychano trocinami. W XIX wieku do wyrobu lalek zaczęto używać wosku i chińskiej porcelany, od 1859 r. lalki robiono także z kauczuku. Potem też z masę plastycznej o nazwanie papier mâché. Lalkom szyto stroje, które można było zmieniać. Pod koniec XIX wieku zaczęto produkować lalkę Daisy, od 1905 r. lalkę Bleuette.

Lalka Barbie

Lalka Barbie powstała w 1959 roku w USA, w firmie Mattel. Nienaturalne proporcje ciała i słodka buzia spodobały się na dziewczynkom całym świecie. Wkrótce do Barbie dołączył Ken i siostra Barbie – Skipper. To był ogromny sukces komercyjny. Dla Barbie stroje projektowali najwięksi kreatorzy mody, a słynni fryzjerzy wymyślali dla niej fryzury. Powstawały liczne gadżety, domki z meblami i wyposażeniem.

Domki dla lalek

Pierwszy znany domek dla lalek powstał pod koniec XV wieku. Potem budowano domki, a nawet pałace, wyposażone we wszystko, co towarzyszy nam w życiu i znajduje się w naszych domach. Do domków dla lalek doprowadzono prąd, w garażach pojawiły się miniaturowe samochody – zabawki (jeśli domek był duży, było ich kilka). Nawet miniaturowe butelki wypełnione były… prawdziwym winem. W 2002 r. japońska firma wstawiła do domku dla lalek miniaturowy telewizor z ekranem wielkości znaczka pocztowego, odbierający kilka programów telewizyjnych.

Mówiąca lalka

W 1824 r. zadebiutowała w Paryżu lalka mówiąca: mama. W 1826 r. zaczęto produkować coś, co obecnie nie jest niczym niezwykłym – lalki z ruchomymi kończynami.

Klocki

Znana nam historia klocków jako zabawki do układania, zaczyna się w XVIII wieku. Niemieckie dzieci układały wtedy z klocków domy i całe miasteczka. Potem pojawiły się klocki z literkami na ścianach, które pomagały w nauce alfabetu. W II połowie XX wieku opracowano sposób na łączenie ze sobą drewnianych klocków.

Klocki LEGO

Słynne na całym świecie klocki LEGO powstały w Danii. 12 października 1932 r. Ole Kirk Christiansen (1891-1958) założył przedsiębiorstwo początkowo produkujące drewniane zabawki. W 1934 r. firma przyjęła nazwę LEGO, od duńskiego zwrotu leg godt – czyli: baw się dobrze, a po łacinie: składam.

Pierwsze zabawki z tworzywa sztucznego zaczęto produkować w 1947 roku. Dwa lata później powstały pierwsze klocki z wypustkami, które znamy dziś. Sposób łączenia klocków opatentowano w 1958 roku. Ludziki LEGO pojawiły się w 1975 roku, 3 lata później były już takie jak obecnie – z ruchomymi kończynami.

Obecnie firma zatrudnia kilkanaście tysięcy ludzi na świecie, a zestawy LEGO wyprodukowane przed laty są prawdziwą lokatą kapitału i wśród kolekcjonerów uzyskują duże kwoty. Są też parki rozrywki Legolandy.

Samochodziki

Te zabawki istnieją prawie tak długo, jak istnieją na świecie samochody. Ogromną popularność zdobyły samochodziki – resoraki, które powstały w 1906 roku. Ich koła odbiją się kilkukrotnie od podłoża niczym sprężyny. W latach 70. XX wieku resoraki Matchebox były bardzo popularne w Polsce, wielu chłopców miało całe kolekcje. Potem pojawiły się podobne samochodziki produkowane we Francji.

Matrioszki

Lalki matrioszki pojawiły się w Rosji w XIX wieku. To pomalowane, drewniane figurki, wkładane jedna w drugą. Wyglądem przypominają grube kręgle, a komplet liczy kilka sztuk. Klasyczne matrioszki, to kobiety (babcie?) ubrane w suknie z kolorowymi, kwiecistymi wzorami. Zamiast nich pojawiają się np. postacie polityków. Pierwszy zestaw matrioszek zaprezentowano na wystawie w Paryżu, w 1906 roku. Zdobył brązowy medal i tak rozpoczęła się ich popularność.

Kostka Rubika

W 1974 r. swoją kostkę stworzył Ernő Rubik (ur. 1944), architekt i rzeźbiarz z Budapesztu. Wynalazca swoją pierwszą kostkę układał prawie miesiąc, wkrótce mistrzowie w jej układaniu potrzebowali na to czasu liczonego w sekundach. Kostka Rubika trafiła do Polski w 1980 roku i podobnie jak w innych krajach, zdobyła ogromną popularność.

Kostka składa się z 26 sześcianów, w kilku kolorach ścian. Należy ją ułożyć tak, aby każda ze ścian miała ściany sześcianów w jednym kolorze. Istnieje ponad 43 tryliony kombinacji ustawień kostek względem siebie.

Potem pojawiły się inne wersje kostki Rubika. Miały inne kształty niż sześcian, były przestrzenne, albo różniły się liczbą kostek. Nie zyskały jeż tak dużej popularności.

Puzzle

Nikomu nie trzeba wyjaśniać, czym są puzzle. Za ich twórcę uważany jest grawer i kartograf z Londynu, John Spilsbury (1739-1769). W 1767 r. wyrzeźbił on mapę Europy na kawałku drewna, po czym wyciął w nim wszystkie państwa, wzdłuż ich granic. Zabawa polegała na ułożeniu całej mapy. Potem podobnie zrobił z innymi mapami. Można było układać mapę świata, Azji, Afryki, Ameryki, także Anglię, Walię, Irlandię i Szkocję. Do dziś istnieje mapa Europy którą stworzył Spilsbury, jednak w układance brakuje kilku państw. Układanka początkowo była popularna w Anglii i pomagała w nauce geografii.

W XX wieku zaczęto maszynowo wykrawać elementy, więc osób układających puzzle było coraz więcej. W 2001 r. pojawiły się puzzle elektroniczne, które szybko trafiły na strony Internetowe. Od lat 80. puzzle można wykonywać w nakładzie jednej sztuki (fotopuzzle) i może to być dowolne zdjęcie.

Największy zestaw puzzli stworzono w 2011 roku. Składa się z 551.232 elementów, a po ułożeniu zajmuje 14,85 × 23,20 metra powierzchni. A nazwa puzzle po raz pierwszy pojawiła się już w XVI wieku, w książce “The Voyage of Robert Dudley […] to the West Indies, 1594-1595”.

Monopoly

Najbardziej popularna gra planszowa świata, którą do dziś sprzedano (może nawet) w 300 milionach pudełek, w ponad stu krajach. Nie będziemy tu opisywać zasad gry, chyba każdy je zna. A jak wyglądała historia jej powstania?

W 1904 r. Amerykanka Elizabeth Magie ze stanu Illinois opatentowała grę The Landlord’s Game. Gra nie odniosła sukcesu, ale znajomi Elisabeth i studenci Wharton School of Finance and Commerce zmodyfikowali zasady gry oraz wygląd planszy. Dwa lata później ich gra została wydana przez Economic Game Company. Były to jednak inne czasy niż obecnie i wiele osób po prostu samemu rysowało plansze do gry, różniące się od siebie. W pewnym momencie pojawiła się nazwa Auction Monopoly, potem skrócono ją do Monopoly. Plansze raz były okrągłe, raz kwadratowe. W 1933 r. grę o nazwie Monopoly opatentował Charles Darrow, jeden ze… sprzedawców gry, po czym prawa sprzedał firmie Parker Brothers. Pojawiła się też gra o nazwie Anti-Monopoly. W każdym razie, w latach 70 i 80. toczyła się sądowa batalia związana z prawami do gry. Obecnie prawa do gry Monopoly ma Hasbro.

Ciekawostką jest fakt, że w Monopoly grali jeńcy obozów dla żołnierzy podczas II wojny światowej, aby “zabić” jakoś czas. I jeszcze inna ciekawostka: w części państw socjalistycznych (ZSRR, Chiny) Monopoly była zakazana (przecież chodziło w niej o sprzedaż nieruchomości, a tym zajmują się kapitaliści), a Fidel Castro osobiście nakazał zniszczenie wszystkich egzemplarzy gry na Kubie.

Inne zabawki

Do wymienionych wyżej zabawek można by dodać kolejne. Na przykład gry komputerowe, gry planszowe, wózki dla lalek, kolejki elektryczne (miniaturowe pociągi), jajka tamagotchi, jojo, żołnierzyki, książeczki-kolorowanki i wycinanki, zabawki o charakterze edukacyjnym, zabawki interaktywne, koniki na biegunach, dziecięce instrumenty muzyczne (cymbałki, bębenki, itp).

Ciekawostki o zabawkach: (c) Sadurski.com

Zobacz też:
> Wózek dziecięcy – historia
> Ciekawostki o krasnoludkach
> Bumerang – ciekawostki