Ciekawostki o stanie wojennym

Stan wojenny ciekawostki i informacje, które powinieneś znać.
Kiedy wprowadzono stan wojenny i jak długo trwał i jak wyglądał. Geneza stanu wojennego, Jaruzelski, Wałęsa, ZOMO, internowania, godzina policyjna, strajki, ofiary stanu wojennego, prasa podziemna

Kiedy wprowadzono stan wojenny

1) Przez półtorej roku, między 13 grudnia 1981 a 22 lipca 1983, trwał w całej Polsce stan wojenny. Był to rodzaj stanu wyjątkowego.

2) Bezpośrednim powodem wprowadzenia stanu wojennego był zapowiedziany przez niezależne związki zawodowe ogólnopolski strajk, który miał sparaliżować całą Polskę i zmusić władze do zmian politycznych. Dodajmy, że powstały rok wcześniej NSZZ Solidarność miał wtedy 10 milionów członków.

3) 13 grudnia władzę w Polsce przejęło wojsko. Na czele WRON czyli Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego stanął generał Wojciech Jaruzelski (1923-2014).

4) Na ulice miast wyjechały czołgi. Szybko okazało się, że żołnierze nie byli wrogo nastawieni do ludności. Otrzymywali od niej ciepłe jedzenie i picie.

Jak wyglądał stan wojenny w Polsce

5) Decyzja o wprowadzeniu stanu wojennego z pewnością była decyzją dramatyczną. Polskie władze, nie tylko wojskowe, w tym generał Jaruzelski, miał bliskie kontakty z Wielkim Bratem czyli władzami ZSRR. Najprawdopodobniej gdyby “porządku” nie zaprowadzili sami Polacy, wkroczyłoby wojsko ZSRR i innych armii Układu Warszawskiego z “zaprzyjaźnionych” krajów socjalistycznych. Doszłoby do masakry. Pamiętajmy, że od lat na terenie Polski stacjonowały liczne oddziały armii radzieckiej, więc nie musiały nawet przekraczać granicy.

6) Stan wojenny spowodował ograniczenia wolności oraz trudności w życiu codziennym Polaków. Władza internowała (uwięziła) osoby, które mogły jej zaszkodzić. Nie można było opuszczać swojej miejscowości, wprowadzono zakaz zgromadzeń oraz godzinę policyjną (zakaz opuszczania domów o zmierzchu). Zakazano działalności organizacji i związków zawodowych, przestały ukazywać się gazety, itd.

7) Początkowo nie emitowano nawet programu telewizyjnego TVP, wówczas jedynej stacji TV w kraju. Wielu do dziś wspomina, że o godz. 9.00 nie było Teleranka – znanego programu telewizyjnego dla dzieci.

W pierwszych dniach w telewizji można było w TVP co jakiś czas wysłuchać i zobaczyć kilkuminutowe, oficjalnego wystąpienie Wojciecha Jaruzelskiego. W miastach rozklejano wielkie plakaty (obwieszczenia) informujące o stanie wojennym. TVP stała się tubą propagandową władzy, a prezenterzy występowali w mundurach wojskowych.

8) Ponieważ 13 grudnia 1981 był niedzielą, msze święte na które przychodzili Polacy, były wtedy wyjątkowe i przygnębiające. Rota śpiewana na zakończenie mszy miała inną treść. Zamiast “Ojczyznę wolną pobłogosław Panie”, śpiewano: “Ojczyznę wojną racz nam wrócić panie”.

ZOMO, Radio Wolna Europa

9) Z uwagi na totalne embargo informacyjne, wiele osób słuchało zagranicznych rozgłośni radiowych, nadających audycje w języku polskim. Słuchano głównie audycji BBC Londyn, Radia Wolna Europa i Głosu Ameryki. To znaczy próbowano słuchać, bo były one specjalnie zagłuszane i nie wszystkiego można było usłyszeć.

10) Tak duża operacja jak stan wojenny, była przeprowadzana w szczególnej tajemnicy i z dużym wyprzedzeniem czasowym. Choć niektórzy spodziewali się podobnych ruchów władzy, wśród Polaków panowało totalne zaskoczenie. Wszystko wskazywało na to, że wywalczone w strajkach 1980 r. ograniczone swobody obywatelskie i możliwość organizacji wolnych (niezależnych od władzy) związków zawodowych, to już przeszłość.

11) Szczególną nienawiścią darzono ZOMO czyli Zmotoryzowane Oddziały Milicji Obywatelskiej. Oddziały wyposażone z hełmy, tarcze i długie pały, brutalnie tłumiły demonstracje. Ich uczestników wsadzano do więzień.

Internowania, ofiary stanu wojennego

12) W stanie wojennym internowano łącznie ponad 10 tysięcy ludzi, głównie działaczy Solidarności. Byli wśród nich czołowi przedstawiciele opozycji, głównie solidarnościowej, wraz z Lechem Wałęsą, przewodniczącym NSZZ Solidarność. Internowania zaczęły się 13 grudnia o godz. 0.00. Gdy rano Polacy dowiedzieli się o stanie wojennym, działacze Solidarności już byli uwięzieni.

13) Podczas stanu wojennego życie straciło ok. 40 osób. Szczególnie dramatyczne chwile miały miejsce w 16 grudnia 1981 r. w kopali Wujek w Katowicach. Podczas pacyfikacji strajkujących (w której wzięło udział ok. 1,5 tys. policji i wojska ) zabito 9 górników, a 23. zostało rannych.

Prasa podziemna, życie w stanie wojennym

14) W stanie wojennym działały podziemne, niezależne od władzy wydawnictwa. Na dosyć prymitywnych urządzeniach drukowano podziemną prasę. Tam między tekstami ukazywały się też rysunki satyryczne, których celem była krytyka działań władzy, podniesienie na duchu oraz uśmiech w tych trudnych chwilach. Satyra stanu wojennego doczekała się potem specjalnych opracowań, a w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku otwartym w 2014 r. wybudowanym na terenie Stoczni Gdańskiej, wśród stałych ekspozycji są ówczesne rysunki polityczne.

15) Formą nieposłuszeństwa wobec władzy i podtrzymania Polaków na duchu, było malowanie na ścianach budynków antysocjalistycznych haseł oraz symboli. Szczególnie popularnym był symbol Solidarności walczącej, nawiązujący do symbolu Polski walczącej, malowanego na ścianach kilkadziesiąt lat wcześniej, podczas okupacji hitlerowskiej. Hasła na ścianach często pojawiały się w nocy czyli podczas trwającej godziny policyjnej. Osoby złapane, przykładnie karano. Namalowane hasła szybko zamalowywano.

16) Aby pokazać absurdy ówczesnej rzeczywistości, po jakimś czasie organizowano publiczne, satyryczne happeningi. Sympatycy Pomarańczowej Alternatywy przebierali się za krasnoludki, wkładając wielkie czapki i wykrzykiwali absurdalne hasła. Produkowano absurdalne plakaty, pisano na budynkach absurdalne hasła. Pomarańczowa Alternatywa powstała we Wrocławiu i tu była najbardziej aktywna. To, że potem w mieście pojawiły się małe postacie krasnoludków i z nimi obecnie kojarzony jest Wrocław, to nawiązanie do działań tej organizacji.

17) Co roku dzień 13 grudnia czyli rocznica wprowadzenia stanu wojennego jest dniem, w którym przypominane są tamte wydarzenia. W roku 2021 obchodzimy ich 40. rocznicę.

Stan wojenny ciekawostki i zdjęcia: (c) Sadurski.com
Zdjęcia wykonane w Europejskim Centrum Solidarności

Zobacz też:
> Ciekawostki o strajkach
> PRL ciekawostki