Afty – przyczyny, rozpoznanie, zapobieganie
Afty przyczyny mogą mieć różne. Są to nadżerki o zwykle niewielkich rozmiarach, jednak niekiedy obserwuje się nieco większe owrzodzenia (tzw. afty Suttona) utrudniająca nawet mówienie czy jedzenie. Afty mają tendencję do samoistnego gojenia, lecz ze względu na dolegliwości bólowe zazwyczaj stosuje się metody wspomagające ich szybsze gojenie się. Jakie są najczęstsze przyczyny aft? Po czym je rozpoznać i jak zapobiegać?
Afty – przyczyny. Co sprzyja nadżerkom?
Afta to nadżerka pojawiająca się zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Cechą szczególną owrzodzenia jest tendencja do nawracania, co określa się jako nawracające aftowe owrzodzenia jamy ustnej (RAS). Dolegliwość ta może mieć różne podłoże, jednak afty przyczyny mają najczęściej w1:
- zaburzeniach odporności organizmu – słaba odpowiedź immunologiczna ułatwia wnikanie patogenów do wnętrza i wywoływanie różnego rodzaju stanów zapalnych, w tym owrzodzeń;
- urazach mechanicznych jamy ustnej – są to np. drobne rany spowodowane aparatem ortodontycznym;
- czynnikach genetycznych;
- nietolerancjach pokarmowych;
- przewlekłym stresie (osłabia odporność);
- zaburzeniom w funkcjonowaniu gospodarki hormonalnej;
- stanów chorobowych jelit, np. ich wrzodziejącego zapalenia;
- chorób ogólnoustrojowych, takich jak celiakia czy choroba Leśniowskiego-Crohna.
Nawracające afty przyczyny mogą mieć również w niedoborach składników odżywczych. Do występowania nadżerek szczególnie przyczynia się zbyt mała podaż żelaza, witaminy B12, ferrytyny i kwasu foliowego.1
Afty – jak rozpoznać?
Afty są stosunkowo łatwe w rozpoznaniu, gdyż mają charakterystyczny wygląd w postaci nadżerki wypełnionej żółtawym płynem i otoczonej czerwoną obwódką.2 Afty mogą różnić się nieco rozmiarem i specyfiką w gojeniu się, w zależności od swojego rodzaju. Wyróżniamy afty3:
- małe (Mikulicza) – to najczęstszy rodzaj owrzodzeń. Nadżerki mogą występować pojedynczo lub zbierać się w nieco większe grupy. Zwykle goją się do 14 dni, bez pozostawiania po sobie blizn;
- duże (Suttona) – nadżerki te pojawiają się nieco rzadziej i zwykle wiążą się z wystąpieniem jednej, większej afty. Nadżerki te mogą powodować trudności w mówieniu czy przełykaniu pokarmu. Czas ich gojenia jest zdecydowanie dłuższy i może trwać do 21 dni. Afty te mogą pozostawić po sobie blizny;
- opryszczkopodobne – są niewielkich rozmiarów i zwykle gromadzą się w większe skupiska. Goją się średnio w ciągu 3 tygodni.
Dla aft charakterystyczne jest również występowanie tzw. objawów prodromalnych w postaci pieczenia i mrowienia. Symptomy te są odczuwane na 24 godziny przed rozwojem afty w miejscu, gdzie pojawi się nadżerka.2
Afty – przyczyny a zapobieganie
Aby zmniejszyć ryzyko występowania aft, warto przede wszystkim zastanowić się nad przyczynami ich występowania. Określenie źródeł odpowiedzialnych za obecność nadżerki pozwoli dopasować właściwe metody prowadzące do ich eliminacji bądź ograniczenia. Najważniejszą zasadą pomagającą w ograniczeniu ryzyka rozwoju różnych dolegliwości w jamie ustnej, jest jej prawidłowa higiena.1
Po zaobserwowaniu pierwszych objawów afty,takich jak pieczenie czy mrowienie, warto także sięgnąć po preparaty dostępne w aptece, np. Sachol na afty.
Żel ten posiada składniki wspomagające gojenie się aft, a także przynosi ukojenie poprzez zawartość substancji przeciwbólowych, takich jak salicylan choliny czy chlorek cetalkoniowy. Dzięki temu preparat nie tylko przyspiesza gojenie się nadżerki, ale także ogranicza ból, związany z jej obecnością. 4
Żel na afty Sachol – jak stosować?
Żel należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta, chyba że lekarz bądź farmaceuta zaleci inaczej. Preparat należy aplikować bezpośrednio na miejsce występowania nadżerki. W tym celu można skorzystać z patyczków higienicznych lub czystych, umytych palców. Po zaaplikowaniu żelu należy zrezygnować z picia i jedzenia na ok. 30 minut. 4
Bibliografia:
- Tyszkiewicz I., Kozłowski Z., Współczesne poglądy na temat leczenia aft nawracających – przegląd piśmiennictwa, Dental Forum, 2015.
- Darczuk D., Gałecka-Wanatowicz D., Problemy stomatologiczne w POZ. Trudno gojące się owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej, Medycyna Praktyczna, 2019, dostęp: 12.03.2022.
- Antoniv R., Lipska W. i inni, Afty nawracające – przegląd piśmiennictwa, Nowa Stomatologia, 2014, 3.
- Charakterystyka Produktu Leczniczego Żel stomatologiczny Sachol, dostęp: 23.04.2022.
Linki zdjęte 21.5.24, dziękujemy za współpracę