Turnieje rycerskie coraz bardziej popularne

Turnieje rycerskie. Polacy kochają średniowiecze, a popularność turniejów rycerskich, to fenomen na skalę światową

Niektórzy z fascynacją śledzą zawody sportowe i rywalizację o medale na Igrzyskach Olimpijskich, inni wolą uczestniczyć w zawodach… średniowiecznych rycerzy. Mimo, że mamy XXI wiek, w Polsce ma miejsce coraz większa fascynacja kulturą średniowiecza.

Pierwsze turnieje rycerskie organizowano w Europie już w IX wieku. Z upływem lat stawały się coraz bardziej widowiskowe, gromadząc coraz więcej widzów. Rywalizowały ze sobą drużyny, później pojedynczy rycerze. Używano białej broni – głównie kopii i mieczy. Początkowo kościół katolicki próbował walczyć z tym zjawiskiem, więc rycerzom którzy zginęli w walce księża odmawiali katolickiego pogrzebu. Gdy w XIV wieku papież Jan XXII zniósł zakaz, zapanowała moda na turnieje rycerskie, które stały się atrakcją zarówno dworów królewskich i książęcych, jak i wesel. Zwycięzcy turniejów zdobywali rozgłos.

Nieoczekiwanie nostalgia za ówczesnymi zmaganiami rycerzy zawitała do Polski ok. 35 lat temu. Turnieje często odbywają się w dawnych zamkach, a uczestnicy (zarówno “rycerze”, jak i widzowie) dbają o zachowanie średniowiecznych ubiorów, uzbrojenia, jadła i nie tylko czyli starają się kultywować ówczesne zwyczaje i kulturę. Obecnie co roku w Polsce odbywa się ok. 200 do 300 takich turniejów. Działają też grupy fascynatów średniowieczem i rycerstwem. Podobne turnieje organizowane są też w innych krajach Europy, ale w Polsce jest ich najwięcej.

Na zdjęciu: podczas turnieju rycerskiego w Gniewie w 2006 roku / foto: Wikipedia

Turnieje rycerskie

Były ważnym elementem średniowiecznej i renesansowej kultury rycerskiej i dworskiej. Wykształciły się w ramach ewolucji kultury rycerskiej. Były formą zawodów i sprawdzania umiejętności rycerza. Polegały na prowadzeniu walki według ściśle określonych zasad, a rozgrywane były często na dworach królewskich i książęcych (choć np. we Włoszech popularne były głównie turnieje w miastach).

Historia turniejów rycerskich

Według tradycji średniowiecznej pomysłodawcą turniejów był Gotfryd z Preuilly, który w roku 1062 lub 1066 miał zorganizować turniej w pobliżu Angers w Andegawenii. Jednak pierwszy turniej, co do którego nie ma żadnych wątpliwości, odbył się w 1095 roku we Flandrii. Moment rzeczywistego ukształtowania się zwyczaju przesuwa się w głąb XI wieku, a jego ojczyzną była północna Francja. W Niemczech pierwszy udokumentowany turniej odbył się w 1127 roku pod murami Würzburga. Za panowania Stefana z Blois (1135-1154) turnieje pojawiły się w Anglii, we Włoszech zaś w drugiej połowie XII wieku. W tym samym mniej więcej czasie turnieje rycerskie pojawiły się w Królestwie Jerozolimskim.

W innych częściach Europy turnieje pojawiają się dopiero w końcu XIII wieku. Na Półwyspie Iberyjskim najwcześniej pojawiły się w Aragonii (1272 rok), najpóźniej w Portugalii (połowa XIV wieku, w Kastylii w 1324 roku). W Europie Środkowej, nie licząc krajów niemieckich, turniej najpierw zawitał do Czech (panowanie Wacława I, 1230-1254), na ziemie polskie zwyczaj organizowania turniejów dotarł przez Śląsk, gdzie pierwszy turniej zorganizował Bolesław Rogatka w 1243 roku, natomiast na Węgrzech pierwszy turniej rycerski jest odnotowany ok. roku 1319. W podobnym czasie turniej dotarł do Skandynawii, gdzie pierwsza wzmianka o organizacji turnieju pochodzi z roku 1278.

Istniało kilka przyczyn rosnącej popularności turniejów rycerskich. Jako nadrzędne można wymienić agresję i zamiłowanie do walki. Inne przyczyny to kościelne zakazy walki w określone dni tygodnia (tzw. rozejm Boży, treuga Dei) oraz zakazy walki w pewnych miejscach (tzw. pokój Boży, pax Dei).

Forma turniejów rycerskich

Istniało kilka rodzajów turniejów rycerskich. Pierwszym z nich było tzw. mêlée (bohurt). Brały w nim udział dwie drużyny, obszar ich działań stanowiły łąki, lasy, drogi, a nawet miasta. Od realnej wojny to widowisko odróżniało się tym, że starano się nie zabijać przeciwników. Głównym celem zmagających się rycerzy było pojmanie dla okupu jak największej liczby przeciwników. Obie drużyny miały “strefy ewakuacji”, inaczej nazywane “bezpiecznymi polami”, w których mogli się schronić ranni. W pierwszych turniejach rycerskich tego typu brało udział nawet do 300 walczących po jednej stronie.

Innym rodzajem turniejów był estor (tjost), polegający na walce dwóch konnych przy użyciu kopii, a po ich skruszeniu – na broń ręczną. Te pierwsze turnieje rycerskie obywały się bez publiczności i nie miały barwnej oprawy jarmarcznej, z czasem ulegały “ucywilizowaniu” i stawały się coraz bardziej skonwencjonalizowane. W XIII i XIV wieku turnieje stopniowo przekształcały się w kosztowne i szczegółowo planowane widowisko. Rosła liczba kostiumów i fantastycznych scenografii – niekiedy rycerze występowali w przebraniach Króla Artura i jego towarzyszy. Na widowni zaczęły pojawiać się damy, o których względy potykali się wojownicy. Ostrą broń zastępowały miecze bezpieczne, np. z wielorybiego fiszbinu. Wprowadzono też szranki czyli płotek oddzielający przeciwników. Dzięki turniejom rycerskim rosła też rola heroldów.
(Wikipedia)

Zobacz też:
> Ciekawostki historyczne
> Kusza ciekawostki