31 ciekawostek o hejnale mariackim
Czas czytania:5 minut/y, 45 sekund/y
Hejnał mariacki ciekawostki
Jeden z symboli Krakowa, znany nie tylko w całej Polsce – hejnał mariacki. Wszystko, co powinieneś wiedzieć o hejnale mariackim – ciekawostki, historia, legenda, hejnaliści
Co to jest hejnał
1) Hejnał (po węgiersku: świt, świtanie, pobudka), to prosta melodia grana na instrumencie dętym blaszanym, zwykle na trąbce lub kornecie. Dawniej hejnały grane były o świcie i o zmroku. Był to sygnał dźwiękowy dla wszystkich, że zaraz zostaną otwarte lub zamknięte bramy wjazdowe do miasta. Hejnały grano z wieży kościoła lub ratusza, grano je także w obozach w których stacjonowało wojsko, na pobudkę. Hejnały sygnalizowały też pożar lub zbliżanie się do miasta wojsk wroga.
Hejnał mariacki – informacje
2) Kraków był pierwszym polskim miastem, w którym grano hejnał.
3) Hejnał mariacki jest grany z wieży Kościoła Mariackiego (kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny), który stoi przy rynku w Krakowie.
4) Trębacz gra hejnał mariacki co godzinę z wyższej wieży, zwanej hejnalicą. Jest to najwyższa wieża w Krakowie.
5) Nie jest znany autor melodii hejnału mariackiego.
Cztery strony świata
6) Hejnał mariacki w ciągu doby grany jest 48 razy. Dlatego tyle, gdyż każdorazowo hejnał grany jest na wszystkie 4 strony świata.
7) Pierwszy raz hejnał mariacki grany jest dla króla, w kierunku południowym, tam gdzie stoi zamek wawelski. Drugi raz w stronę Magistratu, dla Burmistrza (na zachód). Trzeci raz na północ, w kierunku Barbakanu – dla gości. Czwarty raz – na wschód, w kierunku Małego Rynku. Dawniej adresatami byli kupcy, obecnie Komendant Straży.
8) W 2012 r. Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa w liście otwartym do przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji zaprotestowało przeciw pomysłowi skrócenia czasu emisji hejnału mariackiego w Polskim Radio. W tamtym czasie hejnał mariacki w południe w radiu odtwarzano tylko jeden raz.
9) Niektórzy twierdzą, że z wieży w czasie grania hejnału widać całą Polskę. Na wschodzie widać wieże kościołów Lwowa, na południu ośnieżone Tatry, na zachodzie kominy Śląska, na północy – cienką linię Bałtyku.
Hejnaliści
10) Hejnał mariacki grają strażacy Państwowej Straży Pożarnej. Jest ich siedmiu i tworzą oni Oddział Trębaczy i Hejnalistów Wieżowych. Każdy z nich pełni 24-godzinne służby. Równocześnie służbę pełni dwóch strażaków – hejnalistów.
11) Aby wejść do pomieszczenia znajdującego się na wysokości 81. metrów skąd grany jest hejnał mariacki, trębacz musi pokonać 272 schodów, co każdorazowo zajmuje mu 3 minuty. Do 2014 r. (gdy schody nie były w pełni wyremontowane), było to 239 schodów, a czas wejścia wynosił dwie i pół minuty.
12) Niestety, zdarzały się tragiczne przypadki. W 1901 r. podczas wykonywania hejnału zmarł na atak serca starszy ogniomistrz Antoni Dołęga. W 1923 r. również w chwili wykonywania hejnału, piorun uderzył w dach wieży kościoła i ciężko ranił ogniomistrza Józefa Węgrzyna.
13) Solidność krakowskich trębaczy była w Krakowie legendarna. Mówiono, że “na najwyższym miejscu pracy w Polsce nikt nie śpi”. Ale raz zdarzyła się niemiła niespodzianka. W 1923 r. pod katedrę przybył o północy Józef Piłsudski i jego gość, francuski marszałek Ferdynand Foch. Niestety akurat tego dnia hejnalista zaspał.
14) 5 czerwca 2003 roku hejnał mariacki zagrało równocześnie czterech trębaczy – każdy grał, skierowany w inną stronę świata. Okazją była 130. rocznica istnienia Krakowskiej Zawodowej Straży Pożarnej.
15) W 2017 r. w związku z przejściem jednego z hejnalistów na emeryturę, Komenda miejska Państwowej Straży Pożarnej w Krakowie poszukiwała nowego hejnalisty. Z ogłoszenia dowiedzieliśmy się, że chodziło o Polaka z co najmniej średnim wykształceniem, nie karanego. Po wybraniu, miał przejść 177-dniowe szkolenie w jednej ze szkół strażackich w Polsce.
Hejnał mariacki ciekawostki z historii
16) Pierwsze udokumentowane wzmianki o hejnale granym w Krakowie pochodzą z 1392 roku. Podejrzewa się, że hejnał początkowo był grany z krakowskich murów obronnych.
17) W aktach miasta Krakowa znajduje się notatka z której wynika, że w roku 1641 grano hejnał mariacki co godzinę, na cztery strony świata.
18) Od 13 lutego 1838 r. hejnał mariacki grany był raz dziennie, dokładnie w południe. Dzięki temu każdy, kto nie miał zegarka wiedział, że jest środek dnia.
19) Hejnał mariacki grany był nie tylko z wieży Kościoła Mariackiego. Zdarza się, że jest grany w innych miejscach, w związku ze szczególnymi okolicznościami. 18 maja 1944 w samo południe na wzgórzu Monte Cassino (Włochy) plutonowy Emil Czech odegrał na trąbce hejnał mariacki, ogłaszając zwycięstwo w bitwie.
20) Po ponad roku przerwy odtwarzania hejnału mariackiego, spowodowanej okupacją Krakowa podczas II wojny światowej, decyzją niemieckiego starosty w Wigilię 1940 r. hejnał powrócił.
21) W 1961 r. cenzura władz komunistycznych zakazała używania określenia “hejnał mariacki”. Żądała, aby nazywano go “hejnałem krakowskim”.
Hejnał mariacki – legenda
22) Dlaczego melodia hejnału mariackiego na końcu nagle się urywa, jakby nie została odegrana do końca? Wiąże się z tym legenda. Gdy trębacz grał hejnał, został trafiony w gardło strzałą wystrzeloną przez tatarskiego łucznika – jednego z Tatarów, którzy podeszli pod miasto w 1287 roku.
23) Autorką legendy o hejnale mariackim jest Aniela Pruszyńska. Historię wymyśliła w latach 20., XX wieku.
24) Legenda ukazała się w 1928 roku, w książce amerykańskiego pisarza i dziennikarza Erica P. Kelly “The Trumpeter of Cracow”.
Hejnał mariacki w radio
25) Początkowo, od 16 kwietnia 1927 r. hejnał Mariacki odtwarzano w lokalnej, krakowskiej rozgłośni radiowej. Dwukrotnie: w południe i o godzinie 19.00. Potem robiło to Polskie Radio na ogólnopolskiej antenie, codziennie w południe.
Hejnał mariacki ciekawostki
26) Nie wszystkim podobał się hejnał mariacki. Pisarz i dziennikarz Bolesław Prus przyjechał z Warszawy i zatrzymał się w jednym z krakowskich hoteli. Potem napisał tak: “Przybywszy do Krakowa stanąłem w hotelu nieopodal Rynku i byłbym spał spokojnie, ale jakiś wariat co godzinę grał z wieży na trąbie”.
27) 11 czerwca 2000 roku ustanowiono rekord Guinnessa. Na krakowskim rynku hejnał mariacki zagrało równocześnie blisko 2 tysiące trębaczy.
Nie tylko hejnał mariacki
28) Krakowscy hejnaliści z wieży kościoła Mariackiego co jakiś czas odgrywają także żałobną pieśń “Łzy Matki”. Ma to miejsce w szczególnych okolicznościach, podczas żałoby narodowej. Na przykład pieśń grano 3 kwietnia 2005 r. zamiast hejnału, po śmierci papieża Jana Pawła II.
29) Czasami grane są też inne pieśni. Okolicznością jest dzień pogrzebu osoby związanej z Krakowem lub inne ważne okazje. Przykłady: hymn klubu Cracovia (13 czerwca 2006 roku, w setną rocznicę jego powstania), w dniu pogrzebu zamordowanego prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza (19 stycznia 2019).
30) W 2017 r. Kraków udostępnił turystom bezpłatną aplikację “Graj Hejnał” na smartfony, która umożliwia samodzielne odegranie hejnału mariackiego. Wystarczy odpowiednio dmuchać w mikrofon telefonu. Krakowski hejnalista stwierdził, że taki sposób jest łatwiejszy niż samodzielne wykonanie hejnału na trąbce.
31) Podobno najdziwniejszym miejscem, w którym wykonano hejnał mariacki był… fotel dentystyczny. Było to w 1952 roku. Ogniomistrz Adolf Śmietana przymierzał “nowe” zęby do ustnika swojej trąbki.
Hejnał mariacki ciekawostki: (c) Sadurski.com
Zobacz też:
> Ciekawostki o góralach
> Hymny państwowe – ciekawostki
> Ciekawostki o instrumentach muzycznych
