Zwierzęta i sen zimowy
Czas czytania:8 minut/y, 33 sekund/y
Prawie wszystko na temat: Sen zimowy zwierząt. Jakie zwierzęta zapadają w sen zimowy?
Dlaczego “stary niedźwiedź mocno śpi”?
Stary niedźwiedź mocno śpi – śpiewały kiedyś dzieci. O co chodzi z tym snem niedźwiedzia? Jak to jest, że śpi bardzo długo, przez całą zimę? Może to bujda? A może tak długi zimowy sen mają nie tylko niedźwiedzie? Co z innymi zwierzętami?
Sen zimowy ssaków – czyli co?
Hiberbacja, letarg, odrętwienie spowodowane zimną temperaturą (różnie to jest określane), odczuwane jest nie tylko przez niedźwiedzie. Podobnie zachowują się organizmy innych ssaków. Są wśród nich jeże, chomiki, susły, świstaki, lemury, nietoperze i kolczatki.
Sen czy nie sen?
Fachowcy nie używają określenia sen, gdyż nie występuje faza REM oraz sny. Tym niemniej, nawet wśród naukowców zdania są podzielone i spierają się czy hibernacja jest rodzajem snu. Nie wnikając w szczegóły – gdy temperatura spada poniżej pewnego poziomu – niektóre zwierzęta nie przejawiają dotychczasowych oznak życia, choć wciąż żyją. W przypadku niedźwiedzi (ten przypadek jest ogólnie znany) mówimy, ze . I lepiej nich nie budzić, bo wtedy są bardzo rozdrażnione i mogą zrobić krzywdę.
Sen zimowy czy hibernacja?
Znacznie spowalnia bicie serca, krew krąży wolniej, więc obniża się temperatura ciała zwierzęcia. Zdarza się, że nieznacznie wyższa niż temperatura otoczenia. Zmniejsza się przemiana materii i jest nawet 20 razy wolniejsza niż zazwyczaj. Temperatura ciała nietoperza może wynosić zaledwie 4 stopnie Celsjusza. Jednak u większych zwierząt czyli np. u niedźwiedzi, temperatura ciała nie spada aż tak bardzo. Ponieważ w zimie ciało niedźwiedzia ma ok. 30 stopni Celsjusza, biolodzy nie mówią o hibernacji, lecz o letargu.
Zanim zrobi się zimno
Zanim zwierzęta rozpoczną hibernację, magazynują energię. Niektóre (na przykład chomiki) wypełniają swoje nory żywnością czyli robią zapasy na zimę. Z kolei świstaki i nietoperze gromadzą tkankę tłuszczową. Ma ona potem wytworzyć ciepło, podgrzać krew czyli ogrzać organizm. Także po to, aby bez problemów w kilkanaście – kilkadziesiąt minut wybudzić się, gdy wzrośnie temperatura powietrza.
Czy zwierzęta śpią całą zimę?
Nie. Co kilkanaście dni albo co ok. miesiąc budzą się. Sprawdzają czy wszystko w porządku, oddają mocz, itp. Chomiki coś zjadają ze swoich zapasów. Gdy zwierzę stwierdzi, że jest za zimno, szuka cieplejszego miejsca do przetrwania zimy. Wybudzenie może też nastąpić, gdy inne zwierzę zacznie je dotykać.
Nietoperze śpią nawet 80 dni czyli prawie 3 miesiące. Tak długo, bo jak już napisaliśmy, temperatura ich ciała spada do naprawdę niskiej.
Wybudzenie śródhibernacyjne trwa od kilku godzin do doby. Potem zwierzę znów zasypia. Dodajmy, że na wybudzanie zwierzę potrzebuje dużej ilości energii. Na wybudzenie potrzebuje nawet 3/4 energii zgromadzonej na cała zimową hibernację. Dlatego nie należy wybudzać zwierzęcia. Może się okazać, że nie będzie już miało energii, aby znów się wybudzić i zdechnie.
Ile trwa sen zimowy zwierzęcia?
W świetle tego co napisaliśmy wyżej, nie można podać konkretnej liczby dni. Wszystko zależy od przyrody czyli od tego, kiedy zacznie robi się cieplej.
Jak śpią różne zwierzęta?
Sen zimowy niedźwiedzia
Oprócz tego co napisaliśmy wyżej, jeszcze kilka informacji. Niedźwiedź brunatny ważący 800 kg podczas zimy traci nawet 1/4 wagi swojego ciała czyli 200 kg. Dlatego po wybudzeniu szybko chce przybrać na wadze, ma ogromny apetyt i je niemal wszystko. Niedźwiedzie śpią w pieczarach, zaroślach lub w gawrze – przygotowanym przez siebie legowisku.
Wiewiórka w zimie
Wiewiórki nie zapadają w sen zimowy. Przed zimnem chronią się w dziuplach lub innych miejscach i czekają aż znów będzie ciepło i można wyjść na zewnątrz. W tym czasie zjadają zapasy zgromadzone przed zimą. Niestety zdarza się, że tak dobrze zamaskują te zapasy, że nie mogą do nich dotrzeć. A brak żywości często oznacza śmierć.
Sen zimowy jeża
Jeż przed zimą dużo je i przybiera na wadze. Waży nawet 2 razy więcej niż zazwyczaj. Gdy robi się zimno, zagrzebuje się w sterty liści które jesienią spadły z drzew i pod gałęziami, po czym zwija się w kłębek. Gdy w zimie chwilowo temperatura podniesie się do 10 stopni Celsjusza, jeż budzi się i wygrzebuje spod liści.
Sen zimowy borsuka
Borsuk buduje swoją norę i podobnie jak niedźwiedź nie zapada w hibernację. Zasypia w niej z nastaniem mrozów. Co jakiś czas, jeśli zrobi się nieco cieplej, budzi się. Pije, czasem coś przekąsi. Przez zimę traci nawet 7 kilo wagi. Niektóre borsuki śpią na suchych liściach, inne na paprociach lub na mchu.
Sen zimowy nietoperza
Gdy robi się naprawdę zimno, temperatura ciała nietoperza zmniejsza się nawet o 30 stopni Celsjusza i zapada w stan hibernacji. Organizm korzysta wtedy ze zgromadzonych zapasów tłuszczu. Nietoperze śpią w jaskiniach, na strychach lub w piwnicach domów, w studniach, grobowcach. Zdarza się, że w zimie budzą się aby załatwić potrzeby fizjologiczne, a nawet przefrunąć w inne, lepsze miejsce i kontynuować sen.
Sen zimowy susła
Przed nadejściem zimy susły ocieplają swoje nory sianem. Choć są zwierzętami żyjącymi stadnie, na zimę każdy suseł zasypia w swojej oddzielnej norze. Temperatura jego ciała obniża się o 2 stopnie Celsjusza. W zależności od temperatury, w swojej norze może przebywać nawet od października do marca czyli pół roku.
Sen zimowy chomika
Przed zimą chomik robi zapasy. W swojej sporej norze gromadzi nawet 15 kg pożywienia na zimowe dni. Znosi do nory ziarno zboża, kawałki buraków, marchewek, ziemniaków. Gdy na dworze robi się 6 stopni Celsjusza, chomik zapada w stan hibernacji.
Sen zimowy świstaka
Świstaki przed zimą jedzą duża ilość różnych roślin (nadziemne pędy, bulwy, korzenie). W organizmie gromadzą tłuszcz, który pozwoli im przetrwać zimę. Gdy czują, że nadeszła pora – zatykają wylot nory korzeniami i trawą. W zimie ich ciało obniża temperaturę o 7 stopni C.
Sen zimowy żaby
Ropuchy i żaby zagrzebują się w mule na dnie zbiorników wodnych i tam czekają na cieplejsze dni.
Sen zimowy ślimaka
Przed nastaniem zimy ślimaki tracą ochotę na jedzenie i stają się ociężałe. Skorupkę umieszczają tak, aby jej otwór był skierowany do góry, po czym otwór zasklepiają śluzem. Pozostawiają malutki otworek, aby mieć dostęp do powietrza. Tak mogą spędzić nawet pół roku, aż wyczują że jest cieplej.
Jakie zwierzęta zapadają w sen zimowy, oprócz już wymienionych?
Ssaki, m.in.: chomiki, świstaki, popielice, koszatki, bobaki, jenoty, żołędnice, pieski preriowe, bobry, krety..
Także płazy, gady, owady, mięczaki i skorupiaki. Zasypiają węże, jaszczurki, pająki…
Zimowy sen zwierząt – inne ciekawostki
* Zwierzęta, w zależności od gatunku, zapadają w hibernację w różnym czasie – czyli nie wszystkie równocześnie. Popielice hibernują już przy 14 stopniach Celsjusza (czyli nawet pod koniec lata), świstaki i jeże przy temperaturze 11 stopni. Chomiki i nietoperze czekają na pierwsze przymrozki. Potem zasypiają borsuki i niedźwiedzie.
* Rekordzistą w zimowym śnie jest popielica. Nie śpi tylko przez 2-4 miesiące roku.
* Nie tylko jeże, ale wszystkie ssaki przed hibernacją zwijają się w kłębek.
* Pszczoły nie zapadają w zimową hibernację, ale zwalnia się ich przemiana materii.
* Myszy leśne i ryjówki zapadają w torpor. Jest to krótki letarg, trwający od jednej do dwóch dób.
* Małe jeże mogą zapaść w torpor nawet w przypadku kiepskiej pogody. Czasem ptaki kolibry zapadają w torpor w nocy.
* Piżmak amerykański zimę spędza w zamarzniętym jeziorze, a oddycha dzięki otworom w lodzie. Nocą wychodzi na brzeg, w poszukiwaniu jedzenia pod śniegiem.
* Na zimę ryby zagrzebują się w mule i cierpliwie czekają aż będzie cieplej.
* Owady zimują na strychach, w piwnicach, w szczelinach kory drzew oraz w ziemi.
Sen zimowy – definicja
Sen zimowy, to fizjologiczny stan odrętwienia organizmu objawiający się okresowym spowolnieniem procesów życiowych u niektórych zwierząt stałocieplnych, pozwalający przetrwać im trudne warunki zimy. Sen zimowy może być stanem ciągłym lub przerywanym. Trwa od kilku tygodni do siedmiu miesięcy. Jest poprzedzony gromadzeniem brunatnej tkanki tłuszczowej w organizmie lub zapasów pokarmu w gnieździe oraz zmianami w funkcjonowaniu gruczołów dokrewnych.
Zdolność do hibernacji rozwinęła się niezależnie w wielu grupach zwierząt i osiąga różny stopień. Fizjologicznie sen zimowy niedźwiedzia brunatnego, borsuka lub jenota różni się od właściwej hibernacji brakiem głębokiej hipotermii i mniejszym stopniem spowolnienia procesów metabolicznych. U tych gatunków nie następuje wyłączenie termoregulacja. Taki stan odrętwienia określany jest też mianem spoczynku lub letargu zimowego. Dlatego przez wielu fizjologów sen zimowy nie jest uznawany za stan właściwej hibernacji, a sam termin jest przez nich stosowany wyłącznie w odniesieniu do tych zwierząt, które nie są uznawane za prawdziwych hibernatorów.
Zbadano zimowy sen niedźwiedzia czarnego. Okazało się, że:
– temperatura spadła z 38 do 33 °C,
– liczba skurczów serca spadła z 55 do 9 na minutę,
– porusza się w norze,
– nie je, nie pije, nie wydala moczu, nie defekuje (nie robi kopy),
– masa kości i mięśni nie uległa zmianie.
Dowcipy o śnie zimowym zwierząt
– Jak długo śpi osioł?
– Aż się wyśpi.
• • •
Dzwonek do drzwi. Otwiera Fąfara i przed sobą widzi wielkiego, zmarzniętego niedźwiedzia.
– Czy to pan dawał ogłoszenie o pokoju do wynajęcia?
– Tak… Ale… nie dla niedźwiedzia.
– Tego warunku nie było w ogłoszeniu, a ja muszę się gdzieś przespać do wiosny.
• • •
Zima. Dwa jelenie stoją na paśniku i żują ospale siano nałożone tu przez gajowego. W pewnej chwili jeden z jeleni mówi:
– Chciałbym, żeby już była wiosna.
– Tak ci mróz doskwiera?
– Nie, tylko już mi obrzydło to stołówkowe jedzenie.
• • •
Zima, las, pada śnieg. Po lesie chodzi podenerwowany niedźwiedź. To złamie choinkę, to kopnie w drzewo, to pogoni wilka – ogólnie: jest bardzo wściekły. A poza tym mruczy pod nosem:
– I na cholerę była mi ta kawa…
Sen zimowy zwierząt: (c) Sadurski.com
Zobacz też:
> Sennik online. Znaczenie snów
> Ciekawostki o zwierzętach
> Zwierzęta Afryki ciekawostki
> Przysłowia o zimie
