Ciekawostki o szachach, historia szachów

Szachy ciekawostki o szachach. Historia gry w szachy. Co oznacza “szach mat”? Pierwsze turnieje szachowe, człowiek kontra komputer, Dzień Szachów, Szachy w Polsce

10 ciekawostek o szachach

1) Pierwsza wersja gry w szachy powstała prawdopodobnie w Indiach. Za czasów panowania szacha Chusrau I Anoszarwana w VI wieku n.e. dotarła do Persji (obecny Iran). Potem dotarła do krajów arabskich, a jeszcze później do Europy.

2) Określenie „Szach mat” zostało wymyślony w Persji. W języku perskim Shāh oznacza króla, a Māt – znaczy: „pozbawiony mocy”, “jest martwy” lub „umarł”. 

3) Nie wiadomo na pewno kto pierwszy przywiózł szachy na teren Polski i kiedy to było. Gra cieszyła się uznaniem na dworze królewskim, dlatego nazywano ją “królewską grą“. Motyw szachownicy pojawiał się w herbach rycerzy.

4) Grę w szachy opisał w XIV wieku kronikarz Janko z Czarnkowa, a między 1562 a 1566 r. poemat “Szachy” napisał Jan Kochanowski.

5) Pierwszy polski poradnik do gry w szachy ukazał się drukiem w 1835 roku. Jego autorem był Kazimierz Krupski.

Szachy ciekawostki

6) W 1898 r. zaczął się ukazywać się pierwszy polski periodyk: „Tygodnik Szachowy”.

7) O popularności gry w szachy świadczą powiedzenia, które na stałe weszły do naszego języka, np.: patowa sytuacja, trzymać kogoś w szachu, być pionkiem w grze, wykonywać roszady na stanowiskach.

8) Choć turnieje szachowe odbywały się już kilkaset lat temu, oficjalne olimpiady szachowe zaczęto organizować od 1924 roku.

9) Pierwszy szachowy pojedynek między człowiekiem a komputerem miał miejsce w połowie XX wieku i wygrał człowiek. Szachowy mistrz Garri Kasparow w 1996 r. także pokonał komputer. Potem jednak opracowano program komputerowy, z którym człowiek nie ma szans wygranej.

10) Międzynarodowa Federacja Szachowa powstała w Paryżu, 20 lipca 1966 r. Od tego czasu dzień ten jest obchodzony na świecie jako Międzynarodowy Dzień Szachów.

Szachy ciekawostki: (c) Sadurski.com

Figury szachowe ciekawostki

Pewien mędrzec zaprezentował swojemu władcy nową grę, jaką obmyślił – szachy. Gra tak spodobała się monarsze, że obiecał spełnić dowolne życzenie wynalazcy. Ten zaś rzekł:

– Dostojny panie, proszę o niewiele. Na pierwszym polu szachownicy położę dwa ziarna ryżu, na drugim – cztery, na trzecim – osiem i tak na każdym kolejnym liczba ziaren będzie się podwajać. Ty zaś dasz mi to, co będzie na ostatnim.

Choć władca był bardzo bogaty, nie mógł spełnić życzenia mędrca. Tyle ryżu nie było nie tylko w jego państwie, ale i na całym świecie.

• • •

Ta legenda związana z powstaniem szachów ma podobny charakter, jak sama gra. Z pozoru prosta, jest coraz bardziej skomplikowana, gdy ją poznajemy. Nie będziemy tutaj opisywać zasad gry w szachy, strategii czy dogłębnej historii. Skupimy się na najsilniejszej figurze szachowej – królowej.

Początki gry w szachy – historia

W shatranj, perskiej grze, z której wyewoluowały współczesne szachy, przodkiem najsilniejszej figury szachowej był „ferz”, zwany także wezyrem lub doradcą. Był on stosunkowo słabą figurą. Zasady dopuszczały jedynie poruszanie się i zbijanie o jedno pole na ukos w dowolnym kierunku. Piona, który dotarł do skraju szachownicy można było awansować tylko na ferza.

W miarę przyjmowania się gry w Europie, figura uległa feminizacji i samo słowo „ferz” przybrało rodzaj żeński w językach takich jak francuski („fierce”) czy hiszpański („alferza”), zanim zaczęto nazywać ją królową. W klasztorze Einsiedeln w Szwajcarii zachowany jest łaciński tekst z 997 roku, w którym użyto słowa „regina”, czyli królowa, w odniesieniu do ferza. Jest to najwcześniejsza zachowana wzmianka o zmianie nazewnictwa figury.

Niektórzy historycy uznają, że na tę ewolucję duży wpływ miał rozwój etosu romantycznej miłości rycerskiej, jak i powszechny w wyższych kręgach społeczeństwa średniowiecznego pogląd, że szachy to gra, w której kobieta może stanąć do konkurencji z mężczyzną na równych warunkach. W poezji tego okresu niejednokrotnie nazywano Matkę Boską królową szachową Boga.

Królowa coraz silniejsza

Około 1300 roku wzmocniono siłę tej figury, pozwalając jej na ruch o dwa pola, o ile kończyła na tym samym kolorze, co startowe pole. Jednak prawdziwy wzrost potęgi królowej miał dopiero nadejść. Współczesne zasady jej ruchu pojawiły się w Hiszpanii pod rządami Izabeli I Kastylijskiej, w drugiej połowie XV wieku.

Znaczny wzrost siły figury był zapewne inspirowany potęgą polityczną samej Izabeli. W Europie rozpowszechnił się wraz z wynalezieniem druku i popularnością książek o szachach, jak i banicją Żydów z Hiszpanii, którzy przynieśli nowe zasady tam, gdzie się osiedlali. Wielu sprzeciwiało się przyjmowaniu nowych zasad, nie akceptując konceptu potężnej kobiety – wojownika na szachownicy.

Co ciekawe, przez długi czas uznawano, że promocja piona na królową jest niemożliwa, dopóki gracz wciąż posiada oryginalną. Później dozwolono na promocję, lecz taką figurę nazywano „ferzia” w odróżnieniu od „regina”, chociaż ruchy i siła pozostawały te same.

Czym rządzi królowa?

Chociaż profesjonalni gracze nie muszą odwoływać się do takich podpowiedzi, od dawna funkcjonuje powiedzenie „servat regina colorem”, czyli „królowa rządzi kolorem”. Przypomina ono, że na prawidłowo ustawionej szachownicy biała królowa znajduje się na białym polu, a czarna na czarnym. Zgodnie z szachową notacją algebraiczną są to odpowiednio pola d1 i d8.

Królowa czy hetman?

Najbardziej rozpowszechniona na świecie forma nazywania najsilniejszej figury szachowej, to królowa. W Polsce przyjęło się nazywanie jej hetmanem, dla upamiętnienia tego wysokiego urzędu głównodowodzącego wojsk w szlacheckiej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. „Królowa” również funkcjonuje w naszym języku, jednak dzieje się tak wyłącznie w warunkach domowych. Profesjonalni zawodnicy szachowi uważają to za kolokwializm.

Najstarsza nazwa ferz do dziś funkcjonuje jedynie w Rosji, ale w potocznym nazewnictwie funkcjonowały lub funkcjonują także „baba”, „caryca” czy oczywiście „królowa”. Warte odnotowania jest to, że przez wiele stuleci w rosyjskiej tradycji szachowej królowa mogła ruszać się także jak skoczek, zanim zrezygnowano z tej metody pod wpływem graczy, którzy twierdzili, że taka dama „nie powinna galopować jak koń”.

Od ferza, przez wezyra i ministra aż po hetmana i królową. Jest to figura która, obok króla, wprowadza chyba najwięcej interesujących możliwości w szachach.

Szachy ciekawostki: (c) GT / Sadurski.com

Zobacz też:
> Garnitur i krawat ciekawostki
> Okulary ciekawostki
> Ciekawostki o piwie