Ostatnie stulecie krwi. 10 największych wojen Europy

Europa w ciągu ostatnich 100 lat była świadkiem licznych konfliktów zbrojnych, które pozostawiły trwały ślad w historii kontynentu. Od zakończenia I wojny światowej w 1918 roku, przez krwawe zmagania II wojny światowej, po zimnowojenne napięcia i współczesne starcia. Wojny toczone w Europie kształtowały granice, społeczeństwa i politykę. Poniżej przedstawiamy 10 największych konfliktów zbrojnych Europy w tym okresie. Poznaj ich skalę, liczbę ofiar i znaczenie dla stron konfliktów. Wojny w Europie – przypominamy największe konflikty ostatniego stulecia

1. Wojna domowa w Hiszpanii

Wojna domowa w Hiszpanii toczyła się w latach 1936–1939 na terytorium Hiszpanii między republikańskim rządem Drugiej Republiki Hiszpańskiej a nacjonalistycznymi siłami pod wodzą generała Francisco Franco. Konflikt rozpoczął się od wojskowego zamachu stanu przeciwko demokratycznie wybranemu rządowi, co wywołało trzyletnią walkę o władzę. Republikanów wspierały ZSRR i międzynarodowe brygady ochotników, podczas gdy nacjonaliści otrzymali pomoc od faszystowskich Włoch Mussoliniego i nazistowskich Niemiec Hitlera. Wojna zakończyła się zwycięstwem Franco, który ustanowił dyktaturę trwającą aż do jego śmierci w 1975 roku. Szacuje się, że zginęło od 500 000 do 1 000 000 ludzi, w tym cywile mordowani w masowych egzekucjach i bombardowaniach, jak to w Guernice, które stało się symbolem okrucieństwa konfliktu. Była to pierwsza wojna, w której testowano nowoczesne technologie wojenne, takie jak lotnictwo, co zapowiadało nadchodzącą II wojnę światową.

2. II wojna światowa

II wojna światowa, trwająca od 1939 do 1945 roku, była największym konfliktem w historii Europy i świata, obejmując niemal cały kontynent. Rozpoczęła się od inwazji Niemiec na Polskę 1 września 1939 roku, co skłoniło Francję i Wielką Brytanię do wypowiedzenia wojny. Główne strony konfliktu to państwa Osi (Niemcy, Włochy, Japonia) oraz Alianci (m.in. Wielka Brytania, ZSRR, USA, Francja). Walki toczyły się od Francji po ZSRR, od Norwegii po Grecję, z wydarzeniami jak Bitwa o Anglię, Stalingrad czy lądowanie w Normandii. Wojna zakończyła się kapitulacją Niemiec w maju 1945 roku po klęsce Hitlera i wkroczeniu Armii Czerwonej do Berlina. Liczba ofiar w Europie szacowana jest na 40 milionów, w tym miliony cywilów zgładzonych w Holokauście. Konflikt przyniósł podział Europy na strefy wpływów i początek zimnej wojny.

3. Wojna domowa w Grecji

Wojna domowa w Grecji trwała od 1946 do 1949 roku i była jednym z pierwszych konfliktów zimnej wojny. Toczyła się na terytorium Grecji między rządem wspieranym przez Wielką Brytanię i USA a komunistyczną Demokratyczną Armią Grecji (DSE), popieraną przez kraje bloku wschodniego, jak Jugosławia i Albania. Wybuchła po wyzwoleniu Grecji spod okupacji niemieckiej, gdy napięcia między prawicą a lewicą przerodziły się w otwartą walkę. Rząd ostatecznie zwyciężył dzięki wsparciu Zachodu, zwłaszcza po wprowadzeniu Doktryny Trumana. Podaje się, że zginęło około 158 tys. ludzi, a wojna zmusiła tysiące do ucieczki, szczególnie komunistów, którzy szukali schronienia w krajach socjalistycznych. Konflikt ugruntował podział Europy na dwa bloki i pokazał, jak zimna wojna może przerodzić się w gorące starcia.

4. Powstanie węgierskie

Powstanie węgierskie w 1956 roku było krótkim, ale krwawym zrywem przeciwko sowieckiej dominacji, który rozegrał się głównie w Budapeszcie i innych miastach Węgier. Węgrzy, pod wodzą reformatorskiego rządu Imre Nagya, walczyli z Armią Czerwoną i lokalnymi siłami komunistycznymi, domagając się wolności i wycofania wojsk ZSRR. Protesty rozpoczęły się 23 października 1956 roku i szybko przerodziły się w ogólnonarodowe powstanie. ZSRR stłumił je brutalnie, wysyłając czołgi i wojsko; walki zakończyły się 10 listopada. Zginęło około 2,5 tys. Węgrów i 700 żołnierzy sowieckich, a tysiące ludzi uwięziono lub zmuszono do emigracji. Powstanie pokazało okrucieństwo sowieckiej kontroli nad Europą Wschodnią i bezsilność Zachodu wobec żelaznej kurtyny.

5. Inwazja na Czechosłowację

Inwazja na Czechosłowację w 1968 roku, znana jako operacja “Dunaj”, miała miejsce na terytorium Czechosłowacji, głównie w Pradze i innych dużych miastach. Siły Układu Warszawskiego, przede wszystkim ZSRR, wkroczyły 20–21 sierpnia, by stłumić Praską Wiosnę – ruch reformatorski pod wodzą Alexandra Dubčeka, który dążył do “socjalizmu z ludzką twarzą”. Przeciwko nim stanęli cywilni demonstranci i nieliczne oddziały czechosłowackie, które nie stawiały zbrojnego oporu. Inwazja zakończyła się sukcesem ZSRR, przywracając twardą kontrolę komunistyczną. Zginęło co najmniej 137 osób, a ponad 500 zostało rannych; tysiące emigrowało. Wydarzenie to było ciosem dla nadziei na liberalizację bloku wschodniego i symbolem sowieckiej dominacji.

6. Wojny w Europie: Jugosławia

Wojny jugosłowiańskie to seria konfliktów w latach 1991–2001 na Bałkanach, na terytorium byłej Jugosławii – w Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowinie oraz Kosowie. Stronami były republiki dążące do niepodległości (Chorwacja, Bośnia) oraz Serbia pod wodzą Slobodana Miloševicia, wspierana przez niektóre mniejszości serbskie. Najkrwawsza była wojna w Bośni (1992–1995), zakończona porozumieniem w Dayton i konflikt w Kosowie (1998–1999), gdzie interweniowało NATO. Jej wynikiem był rozpad Jugosławii na kilka państw, ale za cenę ogromnych strat – około 140 tys. zabitych i milionów przesiedlonych. Masakry, jak w Srebrenicy (8 tys. ofiar), stały się symbolem okrucieństwa i doprowadziły do procesów w Hadze.

7. Wojna w Czeczenii (druga)

Druga wojna czeczeńska trwała od 1999 do 2009 roku (z główną fazą do 2000 roku) na terytorium Czeczenii i sąsiednich regionów południowej Rosji. Rosja, pod wodzą Władimira Putina, walczyła z czeczeńskimi separatystami, którzy dążyli do niepodległości po pierwszej wojnie (1994–1996). Konflikt rozpoczął się od ataków rebeliantów w Dagestanie i zamachów w Rosji, co dało pretekst do inwazji. Rosja zwyciężyła, instalując lojalny rząd Ramzana Kadyrowa, ale walki partyzanckie trwały latami. Szacuje się, że zginęło od 75 000 do 100 000 ludzi, w tym dziesiątki tysięcy cywilów; stolica Grozny została zrównana z ziemią. Wojna umocniła władzę Putina i pokazała brutalność rosyjskiej polityki wobec separatyzmu.

8. Wojna w Gruzji

Wojna rosyjsko-gruzińska w 2008 roku rozegrała się w Gruzji, głównie w Osetii Południowej i Abchazji – dwóch separatystycznych regionach. Gruzja, pod wodzą Micheila Saakaszwilego, starła się z Rosją i lokalnymi separatystami wspieranymi przez Moskwę. Konflikt wybuchł 7 sierpnia, gdy Gruzja zaatakowała Osetię Południową, a Rosja odpowiedziała inwazją, szybko zajmując sporne terytoria. Wojna zakończyła się po pięciu dniach rozejmem przy mediacji UE; Rosja uznała niepodległość Osetii i Abchazji, pozostawiając tam wojska. Zginęło około 850 osób, a dziesiątki tysięcy przesiedlono. Konflikt był ostrzeżeniem przed rosyjską agresją wobec sąsiadów i zapowiedzią późniejszych działań na Ukrainie.

9. Wojna w Donbasie

Wojna w Donbasie rozpoczęła się w 2014 roku na wschodzie Ukrainy, w regionach Doniecka i Ługańska, po aneksji Krymu przez Rosję. Stronami były ukraińskie siły rządowe oraz prorosyjscy separatyści, wspierani militarnie i finansowo przez Rosję, którzy proklamowali “republiki ludowe”. Konflikt wybuchł po Euromajdanie i obaleniu prorosyjskiego prezydenta Janukowycza, co wywołało rosyjską interwencję hybrydową. Mimo porozumień mińskich (2014–2015) walki trwały w formie wojny pozycyjnej; wynik pozostaje nierozstrzygnięty, z separatystami kontrolującymi część terytorium. Do 2022 roku zginęło ponad 14 tys. ludzi, w tym cywile; a wojna ta była preludium do pełnej inwazji Rosji na Ukrainę.

10. Inwazja Rosji na Ukrainę

Inwazja Rosji na Ukrainę, rozpoczęta 24 lutego 2022 roku, trwa do dziś i obejmuje całe terytorium Ukrainy, od Kijowa po Donbas i południe kraju. Rosja, pod wodzą Władimira Putina, walczy z Ukrainą, wspieraną przez Zachód (USA, NATO, UE), dążąc do obalenia rządu w Kijowie i powstrzymania integracji z Zachodem. Konflikt eskalował po latach napięć, w tym aneksji Krymu i wojnie w Donbasie; Rosja zaatakowała na pełną skalę, zajmując czasowo duże obszary, ale Ukraińcy stawiają zacięty opór, odzyskując tereny jak Chersoń. Do kwietnia 2025 roku szacuje się na setki tysięcy ofiar po obu stronach i miliony osób przesiedlonych. Wojna obecnie pozostaje nierozstrzygnięta, zmieniając geopolitykę Europy i wywołując globalny kryzys.

Podsumujmy

Aż w 7 wymienionych wojen była zaangażowana armia jednego kraju – ZSRR (obecnie Rosji). Z tego sześć dotyczy ostatnich dekad i lat, a wojna wywołana przez Rosję na Ukrainie toczy się nadal i trwa już czwarty rok. Pomijając I i II wojnę światową – globalne konflikty, uważa się że po 1945 roku (aż do agresji na Ukrainę) Europa przeżywa najspokojniejszy okres w swej historii. Miejmy nadzieję, że wojny coraz rzadziej będą sposobem na rozwiązywanie ambicji polityków, w kolejnych stu latach, a konflikty będą rozwiązywane w drodze pokojowej.

Wojny w Europie: (c) Sadurski.com / GR

Zobacz też:
>
>