Zakopane – ciekawostki, które należy znać
Czas czytania:8 minut/y, 56 sekund/y
Zakopane ciekawostki i fakty o Zakopanem, które powinieneś znać. Z czego słynie stolica Polskich Tatr i dlaczego cieszy się popularnością wśród turystów z całej Polski?
Zakopane – stolica polskich Tatr
Liczące 27 tysięcy mieszkańców Zakopane znajduje się w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim. To drugie po Nowym Targu największe miasto Podhala. Często określane jest miastem stolicy polskich Tatr i niezmiennie od lat przyciąga rzesze turystów, nie tylko z Polski. Można się tu dostać koleją lub słynną drogą Zakopianką, na której często są korki samochodowe.
Nie wiadomo skąd wzięła się nazwa Zakopane, ale wiadomo, że nazwa po raz pierwszy pojawiła się w kronice parafii w Czarnym Dunajcu w 1605 roku.
Zakopane stało się popularne pod koniec XIX wieku. Było wtedy ośrodkiem kulturalnym, które odwiedzali m.in. Henryk Sienkiewicz, Stanisław Witkiewicz, Stefan Żeromski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer i Maria Pawlikowska-Jasnorzewska.
Zakopane ciekawostki: styl zakopiański
W latach 90. XIX wieku Stanisław Witkiewicz (ojciec Witkacego) stworzył styl architektoniczny, nazwany zakopiańskim. Charakteryzował się spadzistymi dachami krytymi gontem, kamiennymi podmurówkami i bogatymi zdobieniami rytymi w drewnie. Pierwszym domem w tym stylu była willa Koleba (Koliba), stojąca przy ul. Kościeliskiej.
Dzielnice miasta Zakopane
Zakopane jest podzielone na kilkanaście dzielnic, m.in. Centrum, Kuźnice, Harenda, Gubałówka, Antałówka, Krzeptówki, Olcza, Jaszczurówka.
Krupówki w Zakopanem
Najsłynniejszą ulicą Zakopanego są Krupówki. Jest to liczący ponad kilometr deptak, po którym niezależnie od pory roku i pory dnia, spacerują rzesze turystów (po góralsku: ceprów), którzy przyjechali tu wypocząć i wydać pieniądze (po góralsku: dutki). Ogromna liczba kolorowych szyldów z napisami, wabi turystów, którzy nie wiedzieć czemu, zamiast oddychać górskim powietrzem i spacerować po Tatrach, wolą być właśnie tutaj. Można tu zamówić przejazd dorożką, zrobić sobie zdjęcie z misiem, kupić oscypka…
Krupówki zaczynają się na skrzyżowaniu z ulicą Nowotarską i biegną w dół, na południe. Niemal w każdym domu są sklepy, restauracje i inne atrakcje. W połowie Krupówek warto zatrzymać się na chwilę, aby zobaczyć szczyt góry Giewont.
Przy Krupówkach znajdują się między innymi: Muzeum Tatrzańskie im. Tytusa Chałubińskiego, neoromański kościół parafialny pod wezwaniem Świętej Rodziny, Dworzec Tatrzański, poczta i hotele.
Góra Gubałówka
Jedną z tras pieszych albo kolejką można udać się na szczyt góry Gubałówki (1126 metrów nad poziomem morza). Nazwa góry pochodzi od nazwiska Gubałów, właścicieli polany. Ze szczytu góry można podziwiać panoramę Tatr i miasta.
Kolejka na Gubałówkę
Zbudowana w 1938 roku linowo-terenowa kolejka na Gubałówkę, była drugą (po kolejce na Górę Parkową w Krynicy) kolejką w Polsce. Zadebiutowała 20 grudnia 1938 roku, po 168. dniach budowy.
Kolejka ma 2 wagony z przeszklonym dachem, które mijają się w środku drogi o długości 1298 metrów. Różnica wysokości między najwyższym i najniższym puntem drogi, wynosi 299 metrów.
Jeden wagon mieści 200 osób, jazda trwa 3 i pół minuty, a w ciągu godziny kolejka może przewieźć 2 tysiące osób.
Kasprowy Wierch
Najbardziej znanym polskim ośrodkiem narciarskim jest Kasprowy Wierch (1987 metrów n.p.m). Na szczyt można dojechać trzema kolejkami linowymi (kabinowa z Kuźnic, krzesełkowa z Doliny Gąsienicowej i krzesełkowa z Doliny Goryczkowej). Narciarze mają do zjazdu dwie trasy: Gąsienicową i Goryczkową.
Wielka Krokiew
Najstarsza i największa skocznia narciarska Polski, to Wielka Krokiew im. Stanisława Marusarza w Zakopanem. Na zbudowanej w 1925 r. skoczni od 1990 r. odbywają się zawody Pucharu Polski w skokach narciarskich. Obecnie to jedna z najnowocześniejszych skoczni na świecie.
Kościół Świętej Rodziny w Zakopanem
Kościół parafialny pod wezwaniem Świętej Rodziny, oddany do użytku w 1899 roku, jest najstarszą murowaną rzymskokatolicką świątynią w Zakopanem. Jest zbudowany w stylu neogotyckim z górskiego kamienia, a wewnątrz przenikają się style: neoromański i zakopiański. Do kościoła przylega kaplica świętego Jana Chrzciciela, która jest w całości w stylu zakopiańskim.
Ciekawostka: 7 czerwca 1997 kościół odwiedził papież Jan Paweł II.
Cmentarz na Pęksowym Brzyzku
Będąc w Zakopanem można też odwiedzić cmentarz na Pęksowym Brzyzku. Brzyzek w gwarze góralskiej oznacza urwisko nad potokiem. Na tym założonym w XI wieku cmentarzu są m.in. groby Kornela Makuszyńskiego, Kazimierza Przerwy-Tetmajera i Stanisława Marusarza.
Zakopane i sport
W Zakopanem i okolicach jest szereg pieszych szlaków turystycznych oraz jest możliwość uprawiania sportów zimowych, głównie narciarstwa. Odbywają się tu zawody w skokach narciarskich, biathlonie i narciarstwie klasycznym.
Oscypki – przysmak od górali
Wszyscy znamy serki oscypki, obecnie zastrzeżony patentem wyrób regionalny. Będąc w Zakopanem warto też spróbować moskale (placki ziemniaczane pieczone na blasze), kwaśnicę (zupa z kwaśnej kapusty gotowanej na baraninie) i bombolki (drożdżowe kluski z miodem).
Sąsiednie gminy
Bukowina Tatrzańska, Kościelisko, Poronin. Gmina sąsiaduje też ze Słowacją. Dzielnice Zakopanego: Centrum, Kasprusie, Skibówki, Krzeptówki, Mraźnica, Buńdówki, Spadowiec, Bogówka, Bystre, Jaszczurówka, Antałówka, Olcza, Toporowa Cyrhla, Gubałówka, Harenda, Kuźnice, Bilinówka, Chłabówka.
Zakopane ciekawostki, które warto znać
* W 1676 roku wieś Zakopane, wraz z Olczą i Poroninem, liczyła 43. mieszkańców.
* W 1886 r. Zakopane zostało uznane za uzdrowisko, a dopiero w 1933 roku uzyskało prawa miejskie.
* Zakopane jest najwyżej położonym miastem Polski. Leży na wysokości od 750 do 2301 metrów nad poziomem morza. Te 2301 metrów, to szczyt góry Świnicy, która znajduje się w granicach tego miasta.
* W Zakopanem odbywają się festiwale i imprezy folklorystyczne, m.in. Jesień Tatrzańska i Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich.
Czym różni się baca od juhasa i gazdy? I co to jest cepr?
Góral – to (w największym skrócie) mieszkaniec gór (terenów górskich i podgórskich). Cepr – to trochę złośliwe góralskie określenie turysty, który przyjechał w góry na wypoczynek. I płaci za wszystko dudkami (pieniędzmi). Im więcej dudków, tym lepiej.
Myli się jednak ten który mówi, że to górale pasą owce na halach (czyli górskich obszarach ziemi, nadających się do wypasu owiec). Otóż owce są wypasane przez juhasów i baców.
Baca, to starszy pasterz owiec, szef juhasów. Bo juhas, to młodszy pomocnik bacy.
A kim jest gazda? Jest to właściciel gospodarstwa wiejskiego na Podhalu. Jego żona, to gaździna. Czym ona się zajmuje? Gospodarzy czyli gazduje. A gdzie mieszkają gazda i gaździna? W swoim gospodarstwie czyli gazdostwie, lub inaczej: gazdówce.
Kim jest Sławomir, znany z hitu Miłość w Zakopanem?
Muzea w Zakopanem
W Zakopanem jest Muzeum Tatrzańskie im. dr. Tytusa Chałubińskiego, jedno z najstarszych muzeów regionalnych w Polsce. Idea jego powstania zrodziła się w 1888 r., wkrótce powołano towarzystwo gromadzące eksponaty. Prezentowane są tu zbiory etnograficzne, przyrodnicze i geologiczne oraz sztuka ludowa. Od 1985 r. w Zakopanem działa Teatr im. Stanisława Ignacego Witkiewicza.
Muzeum Tatrzańskie
Zakopane
1. Gmach główny Muzeum Tatrzańskiego – Zakopane, ul. Krupówki 10
2. Muzeum Stylu Zakopiańskiego „Inspiracje” – Zakopane, ul. Droga do Rojów 6
3. Muzeum Stylu Zakopiańskiego w willi Koliba – Zakopane, ul. Kościeliska 18
4, Galeria Sztuki XX wieku w willi Oksza – Zakopane, ul. Zamoyskiego 15
5. Galeria Władysława Hasiora – Zakopane, ul. Jagiellońska 18b
6. Muzeum Kornela Makuszyńskiego – Zakopane, ul. Tetmajera 15
7. Galeria Sztuki im. W. i J. Kulczyckich – Zakopane, ul. Droga do Kozienic 8
Podhale i Spisz
8. Muzeum Powstania Chochołowskiego, Chochołów 75
9. Dwór na Łopusznej, Łopuszna, ul. Gorczańska 2
10. Zagroda Korkoszów, Czarna Góra, Zagóra 86
11. Zagroda Sołtysów, Jurgów 215
Zakopane ciekawostki: (c) Sadurski.com
Anegdota. Zakopane i Karol Wojtyła (późniejszy papież Jan Paweł II)
Biskup Karol Wojtyła uwielbiał jeździć na nartach. Podczas jednego z takich wyjazdów, góral podwiózł go saniami do Zakopanego. Zatrzymał sanie przy swojej zagrodzie, poczekał aż Wojtyła przypnie narty do nóg i powiedział:
– Nie wiedziałem, że biskup z Krakowa naprawdę jeździ na nartach!
Wojtyła, odjeżdżając na nartach, wykrzyknął do niego:
– W Biblii jest napisane: “Błogosławieni, którzy nie widzieli, a uwierzyli”.
> Więcej anegdot Jan Paweł II
Tatry
Tatry, to najwyższe pasmo w łańcuchu gór Karpat. Leżą w Łańcuchu Tatrzańskim, w Centralnych Karpatach Zachodnich. Powierzchnia Tatr wynosi 785 km kwadratowych, z tego około 175 km² (22,3 %) leży w granicach Polski. Długość Tatr, mierzona od południowo-zachodnich podnóży Ostrego Wierchu Kwaczańskiego (1128 m) do wschodnich podnóży Kobylego Wierchu (1109 m), wynosi w linii prostej 57 km. Tatry są objęte ochroną przez ustanowienie na ich obszarze polskiego Tatrzańskiego Parku Narodowego i słowackiego Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz przynależności do Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO. Tatry dzielą się na: Tatry Zachodnie, Tatry Wschodnie, Tatry Wysokie i Tatry Bielskie.
Podhale
Region kulturowy w południowej Polsce u północnego podnóża Tatr, w dorzeczu górnego Dunajca z wyłączeniem obszarów leżących na prawym brzegu Białki i prawym brzegu Dunajca, poniżej ujścia Białki. Podhale zajmuje środkową część Kotliny Podhala, na południu wkracza w Tatry.
Największe miejscowości Podhala: Nowy Targ (historyczna stolica Podhala), Czarny Dunajec, Ludźmierz, Zakopane, Biały Dunajec, Szaflary, Białka Tatrzańska, Bukowina Tatrzańska, Poronin, Chochołów, Witów i Gronków.
Dowcipy o góralach
• • •
Do starego bacy przychodzi juhas i pyta na czym Ziemia stoi.
– Ona stoi na trzech betonowych filarach.
– A na czym stoją te filary?
– No, na takiej betonowej płycie.
– A na czym stoi ta płyta?
– Oj juhasie, juhasie! Cosik mi sie zdaje, żeś przyszedł nie po nauki, ino żeby dostać po pysku.
• • •
Zakopane. Krupówkami idzie góral, a za nim biegnie pies. Nagle do górala podchodzi policjant.
– Baco, czemu idziecie z psem bez smyczy i bez kagańca?
– To nie mój pies.
– Jak to, przecież idzie za wami!
– Ejże, on się tak samo do mnie przyczepił, jak i wy.
• • •
Turyści idący z Zakopanego zobaczyli gazdę siedzącego bezczynnie nad potokiem.
– Gazdo, co robicie?
– Łowię ryby.
– Przecież nie macie wędki.
– I co z tego?
– To pokażcie jak łowicie.
– Jak postawicie flaszkę, to pokażę.
Turyści wyjęli z plecaka pół litra wódki i wypili z gazdą.
– No to teraz gazdo pokażcie jak to robicie. Dużo już złowiliście?
– Tym sposobem, to już piątą flaszkę.
Góralskie dowcipy o bacy
• • •
Bacy zajętemu wypasem stada owiec, zginął gdzieś baran. Szukał go przez cały dzień, szukał, aż w końcu położył się w stogu siana i zasnął. Po jakimś czasie przyszło dwoje turystów i w tym samym stogu zaczęli się kochać.
– Hanka, tak cię kocham, że widzę w tobie cały świat!
Baca:
– Panie, a nie widzicie tam gdzie mojego barana?
• • •
Zakopane. Siedzi baca na przyzbie i patrzy na idącą ścieżką Jagnę.
– Chodź no Jagna, pochędożymy.
– Co wy baco, do kościoła idę!
Po kilku minutach Jagna wraca.
– Wicie baco, take se myślę… Kościół stał i stać bedzie, a z wami, to różnie bywa…
• • •
Siedzi baca z Zakopanego nad strumieniem i pierze kota. Zauważa to jeden z turystów i mówi:
– Baco, kotów się nie pierze!
– A co wy tam wicie…
Po jakimś czasie turysta wraca, widzi bacę, a obok niego martwego kota z wubałuszonymi oczami.
– A nie mówiłem, baco, że kotów się nie pierze?
– Pierze się, pierze, ino sie nie wykręca.
Dowcipy Zakopane ciekawostki: (c) Dobry Humor / Sadurski.com
> Informacje z Zakopanego, grudzień 2017
Zobacz też:
> Bydgoszcz
> Frombork
> Kazimierz Dolny
