Ciekawostki o bałwanach

Bałwany ze śniegu lepimy, gdy tylko spanie śnieg. Śniegowy bałwan daje radość nie tylko dzieciom. Najczęściej jest stworzony z trzech śniegowych kul, z których najmniejsza jest na górze i ma dodane elementy sugerujące, że to głowa. Przeczytaj ciekawostki o bałwanach!

Historia śnieżnego bałwana

* Nie wiadomo od kiedy człowiek lepi bałwany ze śniegu. Uważa się, że pierwsze bałwany lepiono na podobieństwo człowieka, a ich lepienie było przejawem twórczości artystycznej.

* Pierwszym utrwalonym przez artystę wizerunkiem śniegowego bałwana jest ten z 1380 r. Obrazek namalowano na manuskrypcie przechowywanym w Bibliotece Królewskiej w Hadze (Holandia).

* Gdzie i kiedy ulepiono pierwszego na świecie śniegowego bałwana? Aby znaleźć odpowiedź na to pytanie, aż 6 lat życia poświęcił dziennikarz i satyryk “New Yorkera”, Bob Eckstein. Efektem poszukiwań była wydana w 2008 r. książka “The History of the Snowman”. Autor przemierzył tysiące kilometrów, odwiedził kilkaset bibliotek, rozmawiał z glacjologami, archeologami, etnologami i historykami sztuki.

Bałwany kiedyś

* Obecnie najczęściej kojarzymy bałwana z miotłą. Tymczasem w XIX wieku dawano mu “do ręki” grabie.

* Słynny artysta Michał Anioł (1475-1564) karierę artystyczną rozpoczął od stworzenia postaci bałwana. Był wtedy nastolatkiem, a rzeźbę zamówił Wawrzyniec Medyceusz.

* W 1856 r. Larkin Meads (potem jeden z najsłynniejszych rzeźbiarzy świata) wykonał postać bałwana. Początkowo sądzono, że rzeźba przedstawia aniołka.

* W 1511 roku w Brukseli (Belgia) spadłą ogromna ilość śniegu. Na ponad 50. skrzyżowaniach miasta stanęły grupy śniegowych bałwanów, ulepionych przez mieszkańców. Niektóre przypomniały postacie ówczesnych polityków, inne miały ulepione części, przypominające zasłonięte zazwyczaj fragmenty ludzkiego ciała, więc wybuchł skandal obyczajowy.

* Pierwsze zdjęcie, na którym był śniegowy bałwan, wykonano w 1853 roku, w Walii. Jest na nim mężczyzna z łopatą do odśnieżania i kobieta lepiąca ze śniegu bałwana. Zdjęcie wykonała Mary Dillwyn.

Skąd wzięło się słowo bałwan?

Bałwan, to słowo wspólne dla wszystkich języków słowiańskich, określające posąg bóstwa obdarzony czcią. Etymologiczne „bałwan” znaczy „silny”, „potężny”. Początkowo (przed wprowadzeniem Chrześcijaństwa na ziemie polskie) bałwan był więc określeniem posągu, figurą którą się czciło. A ponieważ ulepiona ze śniegu postać, to także figura ulepiona na podobieństwo człowieka – potem także ją zaczęto nazywać bałwanem. W którymś momencie słowo bałwan stało się określeniem pejoratywnym (Ty bałwanie!). Pamiętajmy też, że fale wzburzonego morza z białą pianą na górze – to też bałwany.

Z ilu kul składa się polski bałwan?

Nad tym zadaniem muszą głowić się polscy pierwszoklasiści, uczący się z podręcznika “Nasz Elementarz”. Znalazło się w nim zadanie: “Tomek i Maciek mają 8 śniegowych kul. Ile bałwanów mogą z nich ulepić?“. Uczniowie, a także rodzice pomagający im w rozwiązywaniu zadania, mieli wielki problem. Czy pytanie jest właściwie postawione? Czy ma zmuszać dzieci do kreatywności, czy może chodzi o konkretną, arytmetyczną odpowiedź?

Z 8 kul można ulepić np. 2 bałwany (każdy po 4 kule) lub 3 bałwany (dwa po trzy kule + jeden z dwóch kul), a także 4 bałwany (każdy po dwie kule). Choć jeśli chodzi o lepienie – równie dobrze z 8 dużych kul można ulepić całą masą malutkich bałwanków i w zasadzie dowolna  odpowiedź też będzie prawidłowa. Ale czy na pewno o takie kombinacje twórcom podręcznika chodziło?

Rekordowe bałwany

* W 2017 r. 1585 śniegowych bałwanów zostało ulepionych w ciągu godziny w Iiyama (prefektura Nagano, Japonia). Wcześniejszy rekord odnotowany przez Księgę Guinnessa padł w kanadyjskiej Ottawie, gdzie w godzinę ulepiono 1299 bałwanów. W tej samej kategorii (najwięcej bałwanów ulepionych w godzinę) w 2012 r. rekord należał do Kędzierzyna-Koźle (Polska), z wynikiem 419 bałwanów. Gdyby ktoś chciał pobić rekord w tej kategorii: bałwan musi mieć minimum metr, składać się z trzech kul, mieć nos z marchewki i oczy z węgielków.

* W 2008 r. w niedużym miasteczku Bethel (stan Maine, USA) ulepiono ogromnego bałwana. Olimpia, to to była bałwanica, miała 37 metrów wysokości (odpowiednik 13. pięter wieżowca), a jej rzęsy były zrobione z nart. Na jej zrobienie zużyto kilka tys. ton śniegu. W tym samym mieście w 1999 r. stanął 34,8-metrowej wielkości bałwan imieniem Angus. Miał nos długości 1,82 m, a jego uśmiech utworzyło odpowiednio ułożonych 8 opon samochodowych.

* Najmniejszy bałwan na świecie? Miał wysokość 3 mikrometry (0,003 milimetra) i stworzyli go z nanocząsteczek kanadyjscy naukowcy z University of Western w Ontario. Trzy kulki, każda wielkości 0,9 mikrona, zostały wycięte przy pomocy wiązki elektronów.

Bałwany na świecie

* W Shiramine (Japonia) co roku odbywa się festiwal bałwanów. Mieszkańcy lepią wtedy mnóstwo bałwanków i ustawiają je obok siebie. Widok jest niesamowity.

* W Zurychu (Szwajcaria) mieszkańcy układają wielki stos z gałęzi, na którym stawiają bałwana. Jest to symboliczne pożegnanie zimy. Podobna tradycja istnieje w kilku innych krajach.

* W 2014 r. w Minnesocie (USA) stanął ponad 15-metrowy bałwan ze śniegu. Otrzymał imię Wielki Tatko.

Bałwany w Polsce

* Komentowaną w 2015 r. w Polsce sprawą było zadanie z podręcznika dla pierwszoklasistów: “Tomek i Maciek mają 8 śniegowych kul. Ile bałwanów mogą z nich ulepić?” Dyskutowano wówczas, czy bałwan musi mieć trzy kule, a może dwie lub cztery.

* W 2017 r. w Zubrzycy Dolnej (Orawa) ulepiono bałwana wysokości 13,4 metra. Obwód dolnej kuli miał 28 metrów. Sprzętu do ulepienia bałwana użyczył miejscowy przedsiębiorca.

* Pastorałka dla bałwanów – to tytuł piosenki świątecznej krakowskiego zespołu Pod Budą.

Kara za bałwana

Mieszkańcy Szaflar, rodzinnej miejscowości skoczka narciarskiego Dawida Kubackiego, postanowili go uczcić. W dowód uznania jego sportowych osiągnięć, ulepili ogromnego bałwana (7 metrów wysokości, 42 metry obwodu), na którym przymocowano banner z napisem: “Gmina Szaflary gratuluje Dawidowi Kubackiemu. Uroczyście wręczono mu nawet “akt własności”.

Minęła zima, bałwan się roztopił i głos w tej sprawie zabrał Małopolski Konserwator Zabytków. Wiosną 2019 r. wójt Szaflar otrzymał pismo, że wszczęto postępowanie w sprawie bałwana.  Powód? Bałwan został zbudowany na terenie wpisanym do rejestru zabytków, bez zgody konserwatora. Na działce, gdzie prawie 100 lat temu stał zabytkowy dwór. Spłonął w 1923 roku.

Śnieg na budowę bałwana dowożono ciężkimi samochodami. Jeździły po wystających spod ziemi pozostałościach fundamentów, które zostały pokruszone. Gminie grozi kara finansowa, wynosząca od 500 do 50.000 złotych.

Inne ciekawostki o bałwanach

* Do stworzenia bałwana, oprócz śniegu, potrzebne są małe węgielki (oczy, guziki), marchewka (nos bałwana), garnek (kapelusz) i miotła. Ale inwencja ludzka nie zna granic, więc dodatkowe elementy bałwana mogą być zrobione z dowolnych materiałów, dlatego każda postać bałwana wygląda inaczej.

* Podczas lepienia bałwana ze śniegu, człowiek spala ponad 200 kalorii. Więcej kalorii można spalić podczas walki na śnieżki.

* Bałwanek Bouli jest bohaterem francuskiego filmu animowanego. Inne filmowe bałwany, to m.in.: Arktos (z niemieckiego filmu animowanego “Tabaluga”), Bałwanek Olaf (z filmu Walta Disneya “Kraina Lodu” i Jack Frost (bohater filmu o tym samym tytule).

* Bałwan (Schneemann) był maskotką Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Innsbrucku (Austria) w 1976 roku.

* Duński pisarz i poeta Jan Chistian Andersen (1805-1875) napisał baśń pt. “Bałwan ze śniegu”. Polski poeta Bolesław Leśmian napisał wiersz, również mający tytuł “Bałwan ze śniegu”.

Bałwan w innych językach

Bałwan śniegowy po angielsku – snowman.
Po francusku – bonhomme de neige.
Bałwan śniegowy po włosku – pupazzo di neve.
Bałwan śniegowy po hiszpańsku – muñeco de nieve.
Po czesku – sněhulák.
Bałwan śniegowy po niemiecku – Schneemann.
Bałwan śniegowy po holendersku – sneeuwpop.

Ciekawostki o bałwanach (c) Sadurski.com

Zobacz też:
> Ciekawostki o śniegu
> Przysłowia o zimie
> Dowcipy o Wigilii