Ciekawostki o orzechach
Czas czytania:6 minut/y, 13 sekund/y
Orzechy włoskie, orzechy laskowe, orzechy pistacjowe, orzechy nerkowca, macadamia i inne. Przeczytaj ciekawostki o orzechach
Co to jest orzech?
Orzechy, to rodzaj suchych owoców zamkniętych (niepękających), odpadających od rośliny w całości. Mają one twardą, zdrewniałą owocnię, niezrośniętą z nasieniem. Na owoce małych rozmiarów mówimy: orzeszek.
Najczęściej słowo orzech kojarzy się nam z orzechem, który można spożyć. Jednak to tylko część prawdy. Orzechami są m.in. orzechy dębu, potocznie nazywane żołędziami, orzeszki jaskra ostrego (roślina rosnąca także w Polsce) czy orzeszki turzycy dzióbkowatej, żyjącej w Tatrach.
Orzech laskowy czyli orzechy leszczyny
Leszczyna, to rodzaj drzew i krzewów, klasyfikowany do rodziny brzozowatych lub leszczynowatych. Jest 15 gatunków leszczyny, a najbardziej typowym jest
jest Corylus avellana czyli Leszczyna pospolita. Występuje w całej Europie, także w Polsce. Jej owocem jest orzechem, otoczony okrywą powstałą ze zrośnięcia trzech podkwiatków. Skorupka (zdrewniała owocnia) ma jasnobrązowy kolor i kształt, zależny od odmiany. Owoce dojrzewają od września do października. Nazywane są potocznie orzechami laskowymi.
Kiedy zbierać orzechy laskowe? W zależności od odmiany i warunków pogodowych, dojrzewają od połowy sierpnia do października.
Orzech – roślina
Orzech, to roślina z rodziny orzechowatych, obejmujący kilkanaście gatunków drzew. Jej owoce są potocznie zwane orzechami. Drzewo ma liście naprzeciwległe, długości 25–100 cm, które składają się z 5–23 listków. Często wydzielają specyficzny aromat.
Owoc drzewa jest kulisty lub lekko owalny. Kwiaty zebrane są w kwiatostany, zwane kotkami. Owoce mają kulisty bądź owalny kształt. Zewnętrzna część, to mięsista, zielona okrywa. Wewnętrzna część owocni tworzy zdrewniałą skorupę. Nasiono jest otoczone błoniastą łupiną, potocznie zwane jądrem i jest częścią jadalną owocu.
Gatunki orzecha uprawiane w Polsce:
– orzech ajlantolistny (orzech Siebolda),
– orzech czarny,
– orzech szary,
– orzech włoski.
Są też m.in.: orzech mandżurski, orzech kalifornijski, orzech chiński.
Orzech włoski
Orzech włoski, to gatunek drzewa liściastego z rodziny orzechowatych. Występuje w części Europy (także w Polsce), w środkowej i wschodniej Azji, w Himalajach, w północnej Mjanmie i południowo-zachodnich Chinach. Drzewo osiąga wysokość 25–35 metrów i do 2 metrów średnicy.
Orzech ziemny – fistaszki
Orzech ziemny, orzech arachidowy, fistaszki (fachowa nazwa: orzacha podziemna), to roślina z rodziny bobowatych. Pochodzi z Ameryki Południowej, gdzie zaczął być uprawiany na przełomie trzeciego i drugiego tysiąclecia p.n.e. Obecnie szeroko rozpowszechniony w uprawie w krajach tropikalnych i subtropikalnych.
Jest to jednoroczna roślina o wysokości do 50 (70) cm. Ma żółte kwiaty; tylko z dolnych kwiatów powstają nasiona. Owoce rośliny, to strąki z bruzdowaną, włóknistą okrywą, zawierające 1-4 nasiona – orzeszki ziemne, które są źródłem oleju arachidowego. Orzeszki ziemne zawierają ogromne ilości aminokwasów.
Dlaczego roślina nazywa się orzech ziemny? Owoce (strąki z nasionami) dojrzewają w ziemi, na głębokości ok. 5-8 cm.
Uwaga. Nie zaleca się spożywania nieświeżych orzeszków, gdyż może to szkodzić, zwłaszcza wątrobie. W orzeszkach arachidowych poddanych działaniu pleśni mogą powstawać silnie toksyczne aflatoksyny. Orzeszki ziemne są jednym z najsilniejszych alergenów. Dla niektórych ludzi (alergików) nawet niewielkie ilości spożytych orzeszków (lub produktów pochodnych, np. oleju) może wywołać wstrząs anafilaktyczny. Dlatego w krajach Unii Europejskiej na etykietach produktów spożywczych obowiązkowo umieszczane są informacje o zawartości orzeszków w produkcie lub ich użyciu na terenie danego zakładu produkcyjnego.
Orzechy nerkowca
Drzewo nanercz zachodni (zwany też nerkowcem zachodnim, orzechem nanerczowym albo orzechem cashew), to bliski krewniak mango. Pochodzi z obszarów tropikalnych Ameryki Południowej. Jest uprawiany w większości krajów obszaru tropikalnego. Na dużą skalę uprawiany jest na południowo-zachodnim wybrzeżu Indii, w Wietnamie, Nigerii, Mozambiku, Tanzanii i w Brazylii.
Owoce tego drzewa, to orzechy nerkowca. Owoc jest dwuczęściowy. Składa się z tzw. jabłka nanerczowego oraz owocu właściwego, którym jest pestkowiec zawierający jedno nasiono (nazywane orzechem nanerczowym, nerkowcem). Jabłko nanerczowe ma gruszkowaty kształt, barwę od żółtej do ciemnopomarańczowej, dorasta do ok. 10 cm długości i 5 cm średnicy.
Dlaczego orzeszki nerkowca są takie drogie? Bo aby je otrzymać, trzeba poświecić dużo czasu i pracy. Pomijając hodowlę roślin, owoce zbierane są ręcznie, a potem trzeba rozłupać skorupkę i wyjąć z niej. I na końcu przetransportować do Polski.
Orzech brazylijski
Orzesznica wyniosła (orzesznica brazylijska, bertolecja) to gatunek drzewa z rodziny czaszniowatych. Drzewo ma do 50 metrów wysokości. W stanie dzikim występuje w tropikalnych lasach górnego dorzecza Amazonki: przede wszystkim w Boliwii, ale też na północy Brazylii i w Peru. Czasem rośnie też w Kolumbii, Gujanie, Gujanie Francuskiej, Surinamie i Wenezueli. Obecnie gatunek zagrożony z powodu degradacji jego środowiska naturalnego oraz intensywnej eksploatacji przez człowieka.
Owoc drzewa, to kulista lub wydłużona torebka o masie 1–2 kg, okryta brązową, zdrewniałą owocnią zawierająca 18–24 nasion, przypominających kształtem pomarańczę. Trójkanciaste nasiona są pokryte cienką, twardą, zdrewniałą łupiną.
Ciekawostki o orzechach brazylijskich
* Owoce zbiera się z drzew dziko rosnących w puszczy. Jedno drzewo może dać do 450 kg owoców w ciągu roku.
* Jadalne nasiona znane pod nazwą orzechów brazylijskich należą do najcenniejszych orzechów świata.
* Zawierają do 50% tłuszczu. Otrzymuje się z nich olej używany nie tylko do celów spożywczych, ale również jako smar oraz służy do produkcji mydła.
* Czerwonobrunatne drewno orzesznicy brazylijskiej jest równie cenne. Jest używane w meblarstwie i budownictwie.
Orzechy makadamia (macadamia)
Makadamia, to rodzaj drzewa (9 gatunków i 1 mieszaniec). Występują dziko w Australii, na Nowej Kaledonii (jeden gatunek) i na Sulawesi (jeden gatunek). Obecnie uprawiane są również na Hawajach i w Afryce Południowej.
Makadamia uprawiana jest dla smacznych orzechów, których jądro składa się w 77% z tłuszczów, w tym kwasów jednonienasyconych, białka i innych składników odżywczych.
Macadamia – ciekawostki
* Skąd wzięła się nazwa Makadamia? Została odkryta w Australii w 1857 roku przez botanika Waltera Hilla, który nadał roślinie nazwę Macadamia na cześć swojego przyjaciela, Johna McAdama.
* Największym producentem obecnie jest Australia, produkująca 100 tysięcy ton orzechów macadamia rocznie.
* Olej z makadamia znajduje zastosowanie również do produkcji kosmetyków.
* Z nieznanych wciąż powodów, orzechy makadamia są trujące dla psów. Objawy mogą wystąpić już po podaniu 2,4 g na kilogram masy ciała (kilkanaście łuskanych orzechów dla 10 kg psa. Pies ma wymioty, ataksję, osłabienie, drgawki i możliwą hipotermię. Objawy występują w ciągu 12 godzin i ustępują zwykle samoczynnie do 48 godzin.
Orzeszki pistacjowe
Orzeszki pistacjowe, to owoce drzew pistacjowych. Jadalną częścią orzeszka jest pestka. Otacza ją zdrewniała i bardzo twarda łupina. U całkowicie dojrzałych orzeszków pistacjowych łupina ta jest pęknięta i rozwarta tak, że widoczna jest pestka. U niecałkowicie dojrzałych jest pełna. Zewnętrzna warstwa odpada po dojrzeniu owoców lub jest usuwana.
Orzeszki pistacjowe są słodkie, mają charakterystyczny silny aromat i przyjemny smak. zawierają dużo aminokwasów i są wysokoenergetyczne. Używane są do bezpośredniego spożycia, oraz jako dodatek do wyrobów cukierniczych (strucle pistacjowe, torty, marcepany, lody, kisiele mleczne, nadzienie do cukierków).
Orzeszki pistacjowe były składnikiem diety człowieka już przed tysiącami lat. Znaleziono je podczas prac wykopaliskowych, w grocie w Turcji. Znajdowały się tu od 9 tysięcy lat.
Co to jest dziadek do orzechów?
Do rozłupywania twardych skorupek orzechów służy urządzenie, nazywane w Polsce: dziadek do orzechów. Dziadki mają różne kształty i rozmaite konstrukcje. Cel jest jeden: w najmniej skomplikowany sposób, przy użyciu jak najmniejszej siły, rozłupać skorupę i wyjąć z niej orzecha. Dziadek do orzechów najczęściej pomaga w rozłupywaniu orzechów włoskich i laskowych. Jest niezbędny w każdej kuchni.
Tekst: (c) Sadurski.com, na podst. Wikipedii
